Quyền cấm phạt tù vì nghĩa vụ dân sự

Quy định về nghĩa vụ hợp đồng được luật pháp quốc tế quy định cụ thể trong Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị 1966. Điều 11 Công ước quy định: Không ai bị bỏ tù vì lý do không có khả năng hoàn thành nghĩa vụ theo hợp đồng.

Theo đó, để tránh hình sự hóa một vụ việc dân sự, pháp luật quốc tế nghiêm cấm việc bỏ tù những trường hợp không hoàn thành các nghĩa vụ theo hợp đồng. Mọi giao dịch theo hợp đồng đều là giao dịch dân sự, không ai bị bỏ tù chỉ vì họ không hoàn thành hoặc vi phạm hợp đồng.

Khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng mà người có nghĩa vụ không thực hiện, thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ thì sẽ phát sinh trách nhiệm dân sự với người có quyền theo quy định trong hợp đồng.

Tuy nhiên, nếu sự vi phạm này chưa gây thiệt hại, thì người vi phạm chỉ có trach nhiệm thực hiện đúng nghĩa vụ. Mặt khác, nếu vi phạm nghĩa vụ đã gây ra một thiệt hại cho người bị vi phạm, thì người vi phạm phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Vì vậy, tùy thuộc vào tính chất, hậu quả của sự vi phạm mà trách nhiệm dân sự do vi phạm hợp đồng sẽ là trách nhiệm buộc phải thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại (nếu đã gây thiệt hại), và có thể là trách nhiệm phạt vi phạm nếu các bên có thỏa thuận.

Ngoài ra, trong pháp luật của các nước phát triển phương Tây, chế định hợp đồng được coi là một chế định hoàn thiện và ít mang dấu ấn chính trị nhất. Trong chế định này, tự do hợp đồng được khẳng định như một nguyên tắc chủ yếu trong các giao dịch dân sự, thương mại, toàn bộ chế định hợp đồng được xây dựng trên nền tảng của tự do, bình đẳng. Có thể nói đó là chế định pháp luật có tính nhất thể hóa cao trong pháp luật tư sản.

Trong hệ thống pháp luật của các nước Xã hội chủ nghĩa, chế định hợp đồng cũng là một chế định cơ bản bên cạnh các chế định quyền sở hữu, quyền thừa kế….và thường được quy định cụ thể trong bộ luật Dân sự và luật Thương mại.

Để tránh việc hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, lao động... pháp luật của Việt Nam cũng không cho phép việc bỏ tù một người chỉ vì lý do người đó không hoàn thành các nghĩa vụ theo hợp đồng. Việc vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng, tùy từng trường hợp phải chịu trách nhiệm theo pháp luật có liên quan.

Theo đó, hợp đồng được quy định cụ thể trong BLDS 2015 trong một chế định riêng, đây là tập hợp các quy phạm pháp luật dân sự quy định về hợp đồng dân sự và là một chế định quan trọng, trung tâm trong Luật Dân sự Việt Nam.

Điều 385 BLDS 2015 quy định: “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.”

Dưới góc độ pháp lý thì hợp đồng dân sự được hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Hợp đồng dân sự là một bộ phận các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình dịch chuyển các lợi ích vật chất giữa các chủ thể với nhau.

Qua đó có thể khẳng định, pháp luật quốc tế và Việt Nam đều quy định không ai bị bỏ tù vì lý do không có khả năng hoàn thành nghĩa vụ theo hợp đồng.

Kỳ Phong