Ngăn chặn chiêu trò “bắt cóc online” để lừa đảo: trang bị kiến thức, kỹ năng và cơ chế ứng phó

Ảnh minh họa

Tạo nhiều lớp lá chắn để ngăn chặn hành vi lừa đảo mới

Mới đây, Công an phường Hà Đông, Hà Nội đã ngăn chặn một vụ lừa đảo tinh vi nhắm vào học sinh, sinh viên với chiêu trò mời gọi tham gia khóa học để du học nước ngoài, nhằm chiếm đoạt số tiền lớn. Theo thông tin ban đầu, vào khoảng 17h ngày 26/7, Công an phường Hà Đông nhận được tin trình báo của bà P (48 tuổi, trú tại phường Hà Đông) về việc con gái tên là M (18 tuổi) có dấu hiệu bị lừa đảo và đã mất liên lạc với gia đình. Công an phường Hà Đông huy động toàn bộ lực lượng khẩn trương xác minh, truy tìm. Chỉ sau khoảng 2 giờ, tổ công tác phát hiện cháu M đang ở trong một nhà nghỉ trên địa bàn.

Tại cơ quan công an, M cho biết, vào sáng cùng ngày, cháu M nhận được một tin nhắn với nội dung “chúc mừng” vì đã đủ điều kiện tham gia một chương trình trao đổi sinh viên quốc tế. Kẻ xấu đã nhắn tin tự xưng là đại diện của một tổ chức giáo dục nước ngoài, đề nghị M nhanh chóng xác minh năng lực tài chính, hoàn tất hồ sơ du học.

Vì tin tưởng thông tin trên, M đã làm theo hướng dẫn, nhắn tin cho gia đình yêu cầu chuyển gấp 500 triệu đồng để “in sao kê tài khoản chứng minh tài chính”, nếu không sẽ mất cơ hội tham gia chương trình. Để tạo thêm áp lực, nhóm người lừa đảo trên còn hướng dẫn M nhắn tin giả vờ bị bắt cóc (nhằm khiến gia đình hoảng loạn và chuyển tiền ngay lập tức). Sau khi được giải thích, M mới nhận ra chiêu trò lừa đảo.

Thời gian qua, trên mạng xã hội liên tục xuất hiện các vụ kêu cứu của các bậc phụ huynh về việc tìm trẻ mất tích. Bắt cóc online đang trở thành hình thức tội phạm khiến nhiều phụ huynh lo lắng cho sự an nguy của con em mình. Trên các diễn đàn, nhiều phụ huynh bày tỏ lo lắng, hoang mang trước hình thức tội phạm này.

Theo phân tích từ các chuyên gia tội phạm học, những vụ việc gần đây cho thấy tội phạm mạng đã bước sang một giai đoạn tinh vi hơn rất nhiều. Nếu trước đây, thủ đoạn chủ yếu là lừa đảo tài chính đơn giản, thì nay các đối tượng đã hiểu rõ cách vận hành tâm lý con người, đặc biệt là những người trẻ, xa gia đình, thiếu điểm tựa xã hội. Chúng không chỉ đánh cắp thông tin cá nhân, mạo danh người quen, mà còn biết cách “bóp méo thực tại” khiến nạn nhân rơi vào trạng thái sợ hãi, hoảng loạn và mất khả năng phản kháng. Đây chính là thao túng tâm lý - một kỹ thuật tội phạm mới đang lan rộng trên không gian mạng.

Để ngăn chặn loại tội phạm mới trên không gian mạng cần triển khai đồng thời nhiều lớp lá chắn. Trong đó, lá chắn thứ nhất là mỗi cá nhân phải nâng cao kỹ năng tự vệ số: hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân; cảnh giác trước các tình huống “khẩn cấp” trên mạng; tuyệt đối không chuyển tiền hay làm theo yêu cầu khi chưa kiểm chứng qua kênh chính thống. Lá chắn thứ hai là gia đình, nhà trường và cộng đồng phải thường xuyên trao đổi với con em, tạo kênh liên lạc dự phòng để không bị cô lập khi gặp sự cố. Và lớp lá chắn thứ ba là hệ thống pháp luật liên quan đến các nền tảng mạng xã hội cần đủ mạnh để ngăn chặn, xử lý vi phạm.

Vì thế, để việc trang bị kỹ năng sống có hiệu quả và hiệu ứng mạnh mẽ hơn, các nhà trường cần xem an toàn mạng xã hội là nội dung bắt buộc trong chương trình kỹ năng sống. Cụ thể là việc tổ chức các buổi tập huấn, nói chuyện chuyên đề có sự tham gia của công an, chuyên gia tâm lý, trang bị kiến thức cho học sinh, sinh viên.

Lời khuyên của các chuyên gia

Điều quan trọng, việc trang bị kỹ năng sống không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, lời nhắc nhở chung chung mà cần tổ chức diễn tập các tình huống cụ thể, nhận diện thủ đoạn thật – giả, để học sinh chủ động tránh được cạm bẫy của các thủ đoạn lừa đảo.

"Các em cần biết cách nhận diện các dấu hiệu bất thường như: người lạ yêu cầu gửi hình ảnh riêng tư; gọi video đột xuất; giả danh người thân hoặc công an để yêu cầu làm những việc phi pháp, yêu cầu không được tiết lộ thông tin với người thân,… Khi gặp phải những điều tương tự thì phải khẳng định rằng đó là những đối tượng lừa đảo" - chuyên gia pháp lý Đinh Thị Nguyên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Minh Nguyên Legalsun, Đoàn Luật sư TP Hà Nội khuyến cáo.

Ngoài ra, các em cũng không nên tin tưởng vào những người quen qua mạng xã hội, nhất là khi họ có những yêu cầu nhạy cảm như chuyển tiền, gửi hình ảnh/video riêng tư, cần tuyệt đối cảnh giác. Trong trường hợp các em bị đe dọa hoặc lừa đảo, phải giữ bình tĩnh, lập tức báo ngay với người thân, giáo viên hoặc công an, tuyệt đối không nên tự xử lý một mình.

Thạc sĩ tâm lý Vũ Thu Hà, Viện Nghiên cứu Đào tạo và Can Thiệp Tâm lý Việt Nam (VPIT) cho biết, phụ huynh cần thường xuyên trò chuyện với con về nguy cơ trên mạng và dạy con cách xử lý khi bị lừa hoặc đe dọa. Không nên dùng nỗi sợ để răn đe mà cần tạo môi trường để con tin tưởng chia sẻ khi gặp rắc rối. Ngoài ra, cha mẹ cần theo dõi hoạt động mạng xã hội của con một cách linh hoạt, không kiểm soát thái quá khiến con cảm thấy bị áp đặt, từ đó dẫn tới tâm lý giấu giếm. “Để gần gũi với không gian mạng của con, cha mẹ nên tạo thói quen trao đổi với con mỗi ngày về những gì con trải qua trên mạng”, thạc sĩ tâm lý Vũ Thu Hà nói thêm.

Công an TP Hà Nội khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác, đồng thời chủ động tuyên truyền cho người thân, bạn bè về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này. Đây là hình thức lừa đảo tinh vi, đánh vào tâm lý cả nạn nhân và gia đình, nhằm buộc họ thực hiện các yêu cầu chuyển tiền theo sự điều khiển từ xa. Đặc biệt, thời gian gần đây, các đối tượng thường nhắm đến học sinh, sinh viên để lợi dụng và chiếm đoạt tài sản.

Giả danh Công an, lừa đảo "bắt cóc online" đòi 250 triệu đồng tiền chuộc tại Hà Nội Từ một cuộc gọi giả mạo, nam thanh niên 18 tuổi bị thao túng tâm lý, “tự nguyện” vào nhà nghỉ theo lệnh “cán bộ ...

Tăng cường quản lý, thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính Thời gian qua, công tác quản lý xử lý vi phạm hành chính (VPHC) và theo dõi thi hành pháp luật trên địa bàn TP ...

Thái An