Thế hệ trẻ gìn giữ và duy trì truyền thống văn hóa gia đình trong thời đại số

Trong đời sống văn hóa của người Việt, gia đình luôn được xem là chiếc nôi đầu tiên hình thành nhân cách, là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần. Ảnh minh họa

Văn hóa gia đình là nền tảng không thể thay thế

Trong đời sống văn hóa của người Việt, gia đình luôn được xem là chiếc nôi đầu tiên hình thành nhân cách, là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần, đạo lý và phong tục tập quán quý báu của dân tộc. Từ việc thờ cúng tổ tiên, sum họp ngày Tết, đến các quy tắc ứng xử mang tính lễ nghĩa như hiếu kính với cha mẹ, kính trên nhường dưới, yêu thương đùm bọc anh em… đều phản ánh sâu sắc bản sắc văn hóa Việt Nam.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội nhận định: “Văn hóa gia đình chính là “bộ lọc” đầu tiên giúp cá nhân nhận biết đúng – sai, phải – trái, từ đó hình thành nhân cách. Nếu không có sự chủ động của thế hệ trẻ trong tiếp nhận, gìn giữ và phát huy, truyền thống văn hóa gia đình rất dễ bị mai một, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội đang chi phối hành vi của giới trẻ”.

Thực tế cho thấy, giới trẻ ngày nay không thờ ơ với truyền thống, mà đang tìm cách tiếp cận và giữ gìn văn hóa gia đình theo cách riêng, gần gũi và phù hợp với nhịp sống hiện đại hơn.

Nhiều bạn trẻ đã biết cách tổ chức các dịp lễ truyền thống theo tinh thần mới: tôn trọng nghi lễ nhưng tiết chế hình thức rườm rà, chú trọng không khí đoàn viên và ý nghĩa gắn kết. Trên mạng xã hội, không ít bạn trẻ chia sẻ những hình ảnh đáng yêu về ông bà, clip nấu ăn cùng cha mẹ, hay câu chuyện gia đình được kể lại bằng chất liệu cảm xúc rất chân thành, giản dị nhưng gây xúc động lớn cho cộng đồng mạng.

Đáng chú ý, theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên năm 2024 tại 5 tỉnh, thành phố lớn, có tới 78% thanh niên cho rằng gia đình là môi trường quan trọng nhất ảnh hưởng đến nhân cách, và 64% mong muốn “được dành nhiều thời gian hơn cho gia đình” nhưng bị hạn chế bởi áp lực học tập, công việc. Điều này cho thấy, người trẻ không thờ ơ với truyền thống, nhưng cần một cơ chế hỗ trợ, một môi trường sống thuận lợi hơn để họ phát huy vai trò.

Sự phát triển của công nghệ không chỉ là thách thức mà còn mở ra cơ hội mới cho thế hệ trẻ duy trì truyền thống gia đình. Nhiều bạn trẻ đã sử dụng các nền tảng số để khơi dậy tình cảm gia đình và phục dựng các giá trị văn hóa.

Ví dụ, dự án “Gác nhỏ của bà” của nhóm sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội tạo ra một không gian ảo giới thiệu các vật dụng, hình ảnh và câu chuyện về nếp sống gia đình truyền thống. Một số bạn trẻ khác khởi xướng các hoạt động “Về quê ăn Tết cùng ông bà”, “Hành trình trở về cội nguồn”... được chia sẻ rầm rộ trên Facebook, TikTok, YouTube như một cách truyền cảm hứng sống chậm, sống gắn bó với gia đình.

Do đó, truyền thống đang được thẩm thấu và “diễn giải lại” phù hợp với thời đại, bằng chính cách sống và cách thể hiện tình cảm thường nhật của các bạn trẻ hôm nay.

Thế hệ trẻ – cầu nối giữa truyền thống và hiện đại

GS.TS Trần Ngọc Thêm – chuyên gia hàng đầu về văn hóa học – khẳng định: “Giới trẻ ngày nay vừa là người tiếp nối, vừa là người kiến tạo giá trị văn hóa mới. Việc họ lựa chọn gìn giữ những phong tục truyền thống như thờ cúng tổ tiên, sum họp ngày Tết, cư xử có hiếu với ông bà cha mẹ… chính là cách để văn hóa gia đình không đứt gãy, mà được kế thừa có chọn lọc và phát triển phù hợp thời đại”.

Để thế hệ trẻ thật sự trở thành chủ thể gìn giữ truyền thống gia đình, cần có sự đồng hành từ phía nhà trường, gia đình và xã hội. Giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng làm con, làm cháu, ứng xử trong gia đình… cần được đưa vào chương trình học chính khóa hoặc ngoại khóa một cách linh hoạt và hấp dẫn hơn.

Đồng thời, các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt là các nền tảng dành cho giới trẻ, cần lan tỏa những hình mẫu tích cực trong ứng xử gia đình. Những gameshow, talkshow, phim truyền hình hoặc chiến dịch truyền thông cộng đồng nếu lồng ghép thông điệp về giá trị gia đình một cách khéo léo sẽ giúp người trẻ thấm sâu hơn những chuẩn mực ứng xử và đạo lý dân tộc.

Gia đình là gốc rễ, là nền móng của xã hội. Truyền thống văn hóa gia đình là sợi dây kết nối các thế hệ bằng sự yêu thương, trách nhiệm và lòng biết ơn. Thế hệ trẻ bằng năng lực sáng tạo, sự nhạy bén và tinh thần trách nhiệm hoàn toàn có thể trở thành người thắp lửa, giữ gìn và lan tỏa những giá trị tốt đẹp ấy.

	Ban hành Nghị định về cơ sở dữ liệu về phòng chống bạo lực gia đình
	Hà Nội tổ chức chuỗi hoạt động đặc sắc kỷ niệm Ngày Gia đình Việt Nam năm 2025
	Tôn vinh giá trị gia đình và bản sắc dân tộc

Vân Lê