“Làn khói ảo” của thuốc lá điện tử: hiểm họa thật cho sức khỏe cộng đồng

Phần lớn các sản phẩm thuốc lá điện tử hiện nay vẫn chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ của người dưới 25 tuổi. Ảnh minh họa

Nguy cơ từ chính “thành phần an toàn”

Một trong những điểm khiến vape thu hút giới trẻ là việc các nhà sản xuất thường nhấn mạnh đến sự “an toàn” của sản phẩm, khi không đốt cháy thuốc lá mà chỉ làm nóng tinh dầu chứa nicotine và hương liệu. Tuy nhiên, theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), phần lớn các sản phẩm thuốc lá điện tử hiện nay vẫn chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ của người dưới 25 tuổi.

Không chỉ vậy, các dung dịch tinh dầu còn chứa nhiều hợp chất nguy hại như formaldehyde, acetaldehyde, acrolein – những hóa chất có khả năng gây ung thư, kích ứng đường hô hấp và phá hủy tế bào phổi. Các kim loại nặng như chì, niken, thiếc… được phát hiện trong khói vape, chủ yếu do hiện tượng rò rỉ từ lõi đốt của thiết bị.

Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, dù không tạo ra khói như thuốc lá truyền thống, khói từ thuốc lá điện tử vẫn chứa các hạt siêu nhỏ có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm mãn tính và tổn thương mô hô hấp. Điều này dẫn đến nguy cơ phát triển các bệnh như viêm phế quản mãn tính, hen suyễn, và trong một số trường hợp nghiêm trọng – hội chứng tổn thương phổi cấp tính liên quan đến thuốc lá điện tử (EVALI). Giai đoạn 2019–2020, Mỹ đã ghi nhận hơn 2.800 ca bệnh liên quan đến EVALI, với ít nhất 68 trường hợp tử vong.

Thực tế, một số nghiên cứu ban đầu từng cho thấy lượng chất độc trong vape thấp hơn so với thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc vape an toàn. Theo báo cáo tổng hợp của Frontiers in Public Health (2024), việc sử dụng thuốc lá điện tử làm tăng nhịp tim, huyết áp và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tim mạch tương tự như thuốc lá điếu.

Đáng chú ý, nhiều người trẻ sử dụng thuốc lá điện tử với mục đích giải trí, không ý thức được việc lệ thuộc nicotine sẽ dẫn đến nguy cơ nghiện. Theo WHO, giới trẻ sử dụng vape có khả năng cao gấp 2,5 đến 3 lần chuyển sang hút thuốc lá điếu trong tương lai. Đây là một xu hướng đáng lo ngại, không chỉ đi ngược nỗ lực giảm hút thuốc mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm.

Ảnh hưởng tâm lý và hành vi

Bên cạnh ảnh hưởng đến thể chất, thuốc lá điện tử còn tác động mạnh mẽ đến sức khỏe tâm thần của người sử dụng. Một số nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, thanh thiếu niên hút vape có nguy cơ cao gặp phải các vấn đề về lo âu, trầm cảm, giảm khả năng tập trung và rối loạn hành vi. Theo khảo sát của Đại học Stanford cũng cho biết, khoảng 60% người dùng vape ở độ tuổi thanh thiếu niên từng trải qua các triệu chứng lo âu hoặc căng thẳng kéo dài.

Tại Việt Nam, thực tế cho thấy nhiều học sinh, sinh viên lạm dụng vape như một hình thức “xả stress”, trong khi chưa nhận thức được hậu quả lâu dài. Thuốc lá điện tử hiện chưa được cấp phép lưu hành chính thức tại Việt Nam. Tuy nhiên, sản phẩm này vẫn đang được bày bán tràn lan trên các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội, hoặc thông qua hình thức xách tay. Nhiều sản phẩm không rõ nguồn gốc, chứa thành phần nguy hiểm như cần sa tổng hợp (THC) hay các chất hướng thần, đã gây ra hàng loạt vụ ngộ độc, thậm chí tử vong ở một số địa phương.

Bộ Y tế nhiều lần đưa ra cảnh báo về tình trạng người tiêu dùng, đặc biệt là học sinh phải nhập viện cấp cứu sau khi sử dụng vape không rõ thành phần. Tháng 4/2024, tại Hà Nội, một nữ sinh lớp 9 đã rơi vào trạng thái co giật sau khi thử hút vape từ bạn bè. Kết quả xét nghiệm cho thấy sản phẩm chứa chất gây ảo giác tương tự cần sa tổng hợp.

Trước tình hình phức tạp của việc sử dụng và buôn bán thuốc lá điện tử, Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các cơ sở kinh doanh thiết bị vape bất hợp pháp, đồng thời đẩy mạnh truyền thông giáo dục học đường về tác hại của thuốc lá điện tử.

Cùng với biện pháp hành chính, vai trò của gia đình và nhà trường cũng hết sức quan trọng. Sự giám sát, định hướng và giáo dục từ sớm sẽ là “hàng rào” đầu tiên giúp ngăn ngừa trẻ em tiếp xúc với sản phẩm độc hại này.

	Cấm thuốc lá điện tử: tạo hành lang pháp lý chặt chẽ, khả thi
	Thanh niên cần đi đầu trong cuộc chiến không khói thuốc
	Hà Nội ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng ngành Y tế Thủ đô

Vân Lê