Nghệ nhân một đời gìn giữ nghề truyền thống quê hương

Nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng có hơn 40 năm gắn bó với nghề đúc đồng của quê hương Ngũ Xã. Ảnh: Thanh Nguyệt

Bàn tay tài hoa

Theo sử sách, làng nghề đúc đồng Ngũ Xã đã có từ thế kỷ 17. Vào thời kỳ này, triều đình nhà Lê đã tập hợp những thợ đúc đồng tài năng từ các làng nghề khác nhau về đây để thành lập một "trường đúc" lớn, cung cấp đồ dùng bằng đồng cho cung đình và Nhân dân. Vào thời kỳ hoàng kim, Ngũ Xã được mệnh danh là "trường đúc lớn nhất kinh thành", cùng với Bát Tràng, Định Công, Yên Thái tạo nên tứ trụ của làng nghề thủ công Việt Nam.

Sinh ra tại làng nghề đúc đồng Ngũ Xã, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng đã sớm làm quen với tiếng búa đập, mùi đất sét và ánh lửa lò nung. Năm tháng trôi qua, tình yêu với nghề truyền thống quê hương ngày một lớn. Sau những năm tháng chiến đấu tại chiến trường, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng trở về quê hương, tiếp nối truyền thống gia đình, miệt mài bên lò nung. Thời gian đầu, cuộc sống của ông có nhiều khó khăn, để mưu sinh cũng như có tài chính để gắn bó với nghề đúc đồng lâu dài, ông buộc phải làm thêm nghề nhôm. Càng trải qua nhiều thử thách, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng càng khát khao giữ gìn và phát triển nghề truyền thống đã ăn sâu vào máu thịt.

Chia sẻ về nghề, ánh mắt nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng sáng ngời niềm hạnh phúc. Ông nói: “Kỹ thuật đúc liền khối là một thử thách lớn đối với người nghệ nhân, đòi hỏi sự tinh tế, tỉ mỉ và đôi bàn tay khéo léo. Bí quyết của kỹ thuật này, đến nay vẫn được xem là "gia truyền" độc đáo của làng nghề Ngũ Xã. Kỹ thuật đúc liền khối đã tạo nên sự khác biệt độc đáo cho sản phẩm đúc đồng Ngũ Xã. Sự độc đáo này không chỉ nâng tầm giá trị sản phẩm mà còn tạo nên một dấu ấn đặc trưng, khiến sản phẩm đúc đồng Ngũ Xã luôn được săn đón và trân trọng. Với những tác phẩm có kích thước đồ sộ, kỹ thuật này càng thể hiện sự tài hoa và kinh nghiệm của các nghệ nhân.

Một tác phẩm của nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng. Ảnh: Thanh Nguyệt

Theo nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng, để tạo ra một sản phẩm đúc đồng hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua 5 công đoạn chính: từ việc tạo hình mẫu, làm khuôn, pha chế đồng, rót đồng vào khuôn, đến quá trình hoàn thiện sản phẩm. Nghề đúc đồng là một nghệ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ. Để trở thành một nghệ nhân thực thụ, người thợ phải trải qua quá trình rèn luyện không ngừng nghỉ.

“Ngay từ những bước đầu tiên, người thợ phải nắm vững những kiến thức cơ bản về các loại đồng, các tỷ lệ hợp kim, kỹ thuật tạo mẫu, làm khuôn, cho đến cách pha chế và rót đồng. Mỗi công đoạn đều yêu cầu sự tỉ mỉ, từ việc tạo hình mẫu sao cho đạt độ chính xác cao, cho đến việc làm khuôn sao cho không có khe hở hay sai sót nhỏ nhất, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Trong quá trình rót đồng, người thợ phải điều chỉnh nhiệt độ lửa, theo dõi từng chi tiết nhỏ nhất, bởi một sai sót dù là nhỏ nhất cũng có thể làm hỏng cả một tác phẩm”, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng chia sẻ.

Với bàn tay tài hoa, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng đã sáng tạo nên những tác phẩm nổi tiếng như: khối tượng đài kỷ niệm "Đồng đội" đồ sộ và hoành tráng, đặt tại nghĩa trang Trường Sơn; đúc hàng chục mẫu tượng đồng vua Lý và tượng đồng thầy Chu Văn An, đặt tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội). Xưởng "Đúc đồng Ngũ xã" đã đúc được hàng trăm quả chuông lớn đặt tại các chùa, đình; đúc được 100 tượng đồng Bác Hồ cỡ lớn cho quân đội.

Những tác phẩm được chế tác tinh xảo. Ảnh: Thanh Nguyệt

Tiếp lửa nghề cho thế hệ trẻ

Với niềm đam mê nghề cháy bỏng, ông Nguyễn Văn Ứng vẫn luôn cố gắng truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Ông mong muốn rằng, những giá trị văn hóa truyền thống sẽ được gìn giữ và phát huy, để nghề đúc đồng Ngũ Xã mãi trường tồn.

Thấu hiểu những cống hiến và tâm huyết của nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng, những người con của ông đã tiếp tục nối gót cha, gắn bó với nghề truyền thống gia đình và trở thành những nghệ nhân trẻ của làng nghề. Họ không chỉ kế thừa kỹ thuật mà còn mang trong mình một trách nhiệm lớn lao: tiếp nối và phát huy giá trị nghề nghiệp mà cha ông đã gây dựng.

Với mong muốn giữ gìn và phát huy nghề đúc đồng, các con của ông Ứng đã kết hợp kỹ thuật truyền thống với những cải tiến hiện đại để sáng tạo ra những sản phẩm không chỉ giữ được vẻ đẹp tinh xảo mà còn đáp ứng được yêu cầu của thị trường, từ các sản phẩm trang trí cho đến những vật dụng nghệ thuật cao cấp. Mỗi tác phẩm đều mang trong mình đậm đà hồn cốt Việt, ý thức trách nhiệm và khát khao lan tỏa những giá trị văn hóa tinh hoa Việt Nam đến với Nhân dân trong nước và thế giới.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng luôn đau đáu việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống quê hương. Ảnh: Thanh Nguyệt

Một nghệ nhân cao tuổi dày dặn kinh nghiệm của làng nghề đúc đồng Ngũ Xã. Ảnh: Thanh Nguyệt

Những người thợ trẻ miệt mài làm việc. Ảnh: Thanh Nguyệt

	Nghệ nhân Hà Nội duy nhất đưa nghệ thuật thư pháp vào mây tre đan truyền thống
	Nghệ nhân đau đáu giữ nghề làm đàn truyền thống
	Nghệ nhân “hồi sinh” các con giống bột cổ

Thanh Nguyệt