Nghệ nhân Hà Nội duy nhất đưa nghệ thuật thư pháp vào mây tre đan truyền thống

Nghệ nhân Nguyễn Phương Quang với nghệ thuật viết thư pháp trên các sản phẩm mây tre đan. Ảnh: Mộc Miên

Ba thế hệ gắn bó với mây tre đan

Nghệ nhân Nguyễn Phương Quang (SN 1984) trong một gia đình có truyền thống lâu đời với nghề mây tre đan Phú Vinh. Ông nội của anh - nghệ nhân Nguyễn Văn Khiếu cũng là người đầu tiên tại Việt Nam đan chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng chất liệu mây tre và tiên phong đưa họa tiết trang trí vào các sản phẩm đan lát, mở ra hướng đi mới cho làng nghề Phú Vinh.

Cha của anh - nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Tĩnh hiện là một trong những người thợ giỏi hiếm hoi vẫn lưu giữ và thực hành kỹ thuật đan lối cổ. Người anh trai - nghệ nhân Nguyễn Văn Bình có nhiều sáng tạo và sự nhạy bén trong việc phát triển kinh tế doanh nghiệp tại địa phương. Tính đến nay, gia đình anh là một trong số ít dòng họ tại Việt Nam có đến bốn nghệ nhân trong ba thế hệ.

Vốn là “con nhà nòi”, từ nhỏ Nguyễn Phương Quang đã làm quen với cây tre, sợi mây. Điều đặc biệt ở cậu bé là trí tò mò và niềm khao khát sáng tạo. Khi nhìn cha và các bác đan lát, cậu thường tự hỏi: “Làm thế nào để có thể đan được hoa văn tinh xảo đến thế?”, hay “Vì sao chỉ những sợi mây mà có thể tạo nên một tác phẩm có hồn?”.

Từ nền tảng gia đình, Nguyễn Phương Quang đã sớm khẳng định mình bằng các sản phẩm mang tính sáng tạo cao. Năm 2007, anh giành giải cao tại Hội thi Sản phẩm thủ công Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức với thiết kế “Giỏ đựng trái cây”. tham gia Hội thi Sản phẩm thủ công Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức và giành giải cao với sản phẩm “Giỏ đựng trái cây” - sản phẩm kết hợp hài hòa giữa tính thẩm mỹ và công năng, được khách hàng trong nước và quốc tế yêu thích.

Một năm sau, anh tạo dấu ấn với tác phẩm “Chiếc bình sen mây” cao 4,1m, đường kính 1,5m, nặng tới 120kg. Đây không chỉ là một công trình kỹ thuật kỳ công mà còn là biểu tượng văn hóa, được ghi danh Kỷ lục Guinness Việt Nam năm 2009 và trưng bày trang trọng tại Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội vào năm 2010. Năm 2016, anh Nguyễn Phương Quang được phong tặng nghệ nhân ưu tú trẻ tuổi nhất Việt Nam.

Độc bản nghệ thuật với thư pháp trên mây tre

Điểm đặc biệt khiến Nguyễn Phương Quang được mệnh danh là nghệ nhân Hà Nội duy nhất đưa thư pháp vào mây tre đan chính là sự kết hợp giữa hai loại hình nghệ thuật truyền thống: mây tre đan và thư pháp chữ Hán – Nôm.

Vốn là người yêu thích lịch sử và văn hóa dân tộc, nghệ nhân Nguyễn Phương Quang tự học thư pháp từ nhiều nguồn tư liệu, qua sách cổ và các buổi giao lưu tại Hội chữ Xuân ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Từ đam mê ấy, anh bắt đầu nghĩ đến việc khắc họa thư pháp trên bề mặt các sản phẩm mây tre, tạo ra sự kết hợp đầy mới mẻ nhưng vẫn hài hòa với truyền thống.

“Khi làm sản phẩm, tôi luôn dồn hết tâm huyết. Thư pháp là sở thích riêng, nhưng khi đưa vào sản phẩm thủ công, nó trở thành linh hồn, truyền tải thông điệp văn hóa Việt” - nghệ nhân Nguyễn Phương Quang chia sẻ.

Những sản phẩm mây tre mang thư pháp không chỉ là vật dụng còn trở thành tác phẩm nghệ thuật đích thực, vừa mang nét đẹp của nghề thủ công, vừa chứa đựng chiều sâu văn hóa, triết lý sống.

Dưới bàn tay của nghệ nhân Nguyễn Phương Quang và gia đình, thương hiệu Việt Quang đã trở thành một trong những biểu tượng của làng nghề mây tre đan Phú Vinh. Hiện nay, gần 20 sản phẩm của Việt Quang đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao, như: bộ đèn vảy rồng, làn mắt cáo, bát bộ ba, khay chữ nhật, hộp đựng giấy, hộp bút... đã chinh phục được nhiều thị trường như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản.

Dù gặt hái không ít thành công, nghệ nhân Nguyễn Phương Quang vẫn mang trong mình nỗi trăn trở về tương lai của làng nghề. Anh bày tỏ: “Giữ nghề bây giờ rất khó. Người trẻ không mặn mà, còn người tâm huyết thì khó sống được với nghề vì thu nhập thấp. Nhiều nghệ nhân chỉ làm theo thời vụ, vài tháng rồi lại rẽ sang công việc khác để lo toan cuộc sống. Trong khi đó, lối đan cổ, cốt lõi tinh túy của làng nghề lại cần sự đầu tư dài hơi và kỹ năng bậc cao. Nếu chỉ chạy theo thương mại, những giá trị cổ truyền có nguy cơ mai một”.

Nghệ nhân Nguyễn Phương Quang mong muốn Nhà nước có những chính sách hỗ trợ tốt hơn cho nghệ nhân, từ chế độ đãi ngộ đến không gian biểu diễn, quảng bá và truyền nghề cho thế hệ trẻ. Các trung tâm văn hóa, phố cổ, hội chợ nghề cần được đầu tư và tổ chức thường xuyên để khơi dậy sự quan tâm của xã hội đến nghề truyền thống.

“Càng yêu nghề, tôi càng thấy trách nhiệm phải gìn giữ và sáng tạo để nghề truyền thống không chỉ sống mà còn sống đẹp, sống mạnh mẽ hơn.” – Nguyễn Phương Quang khẳng định.

Từ mây tre đan đến thư pháp, từ truyền thống đến sáng tạo, Nguyễn Phương Quang không chỉ kế thừa di sản quý báu của gia đình và làng nghề Phú Vinh, mà còn đang thổi vào đó một sức sống mới, hiện đại hơn, gần gũi hơn, nhưng vẫn giữ vẹn nguyên cái hồn dân tộc. Anh là một minh chứng sống động thể hiện vai trò của nghệ nhân không chỉ là người làm nghề, mà còn là người gìn giữ tinh hoa văn hóa Việt Nam qua từng sản phẩm thủ công.

Bài cuối: Sáng tác mỹ thuật thấm nhuần tinh thần nhân văn, dân tộc PGS.TS Phạm Hùng Cường - Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp nhận định, thời gian qua, sáng tác mỹ thuật đã hòa ...

Trải nghiệm văn hóa Thủ đô giữa lòng di sản tại Lễ hội Du lịch Hà Nội 2025 Từ ngày 30/5 đến hết ngày 1/6/2025, tại Khu Di sản Văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long, Lễ hội Du lịch Hà Nội ...