Kỳ cuối: Xây dựng giá nước sạch phải hài hòa lợi ích Nhà nước, DN và người dân

Còn tình trạng chất lượng nước không đảm bảo ổn định

Qua giám sát, Ban đô thị HĐND TP ghi nhận, một số dự án phát triển mạng cấp nước đã được triển khai nhưng thực hiện chậm, không đảm bảo tiến độ, do chủ đầu tư chưa quyết liệt thực hiện dự án.

Đáng nói, việc thu tiền ứng trước của các hộ dân để thi công lắp đặt đồng hồ đo nước được TP thống nhất chủ trương nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể, thực tế qua triển khai thực hiện không thống nhất giữa các địa phương và giữa các DN dẫn đến so sánh, thắc mắc của nhân dân nên nhiều hộ gia đình chưa đồng tình lắp đặt đồng hồ. Hiện tại tỷ lệ đấu nối sử dụng nước sạch tại những nơi đã lắp đặt đường ống truyền dẫn và phân phối còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của DN.

Đặc biệt, công tác bàn giao tiếp nhận quản lý vận hành các trạm cấp nước sạch nông thôn còn khó khăn, bất cập; chất lượng nước không ổn định, tỷ lệ thất thoát lớn.

Nguyên nhân được chỉ ra là do phần lớn các công trình cấp nước sạch nông thôn phân tán, có quy mô nhỏ. Nhiều công trình xây dựng không đồng bộ, nhiều công trình sau khi bàn giao không sử dụng được ngay, phải cải tạo, đầu tư bổ sung mới có khả năng đưa vào khai thác kinh doanh với tổng mức đầu tư lớn, khó khăn trong việc thu hồi vốn và hoàn trả nguồn vốn ngân sách đã đầu tư, hiệu quả kinh doanh không cao, không hấp dẫn các DN để tiếp nhận quản lý vận hành kinh doanh.

Đáng nói, còn tình trạng chất lượng nước không đảm bảo ổn định, chưa đáp ứng tiêu chuẩn nước sạch đô thị do công nghệ cũ, lạc hậu, tỷ lệ thất thoát nước lớn do mạng truyền dẫn xuống cấp. Một số đơn vị quản lý vận hành chưa thực hiện đầy đủ quy định về quản lý và giám sát chất lượng nước sau xử lý, nhiều đơn vị chưa thực hiện việc bổ sung công nghệ lọc mới hiện đại theo chỉ đạo của TP.

Đoàn giám sát khảo sát tại trạm cấp nước sạch thị trấn Phùng, huyện Đan Phượng. (Ảnh: Linh Nguyễn)

Giá bán nước sạch phải đảm bảo tính đúng, đủ chi phí

Theo Báo cáo của Trung tâm kiểm soát bệnh tật – Sở Y tế, kết quả kiểm tra chất lượng nước 8 tháng đầu năm 2018 trên địa bàn TP còn 9,5% (4/42 cơ sở) chưa thưc hiện công tác nội kiểm vệ sinh, chất lượng nước theo quy định; còn 4,8% (80/1.669 lượt chỉ tiêu) được xét nghiệm chưa đạt chuẩn (chỉ số Pecmangnant 10 cơ sở, chỉ số Amoni 13 cơ sở, chỉ số Asen 10 cơ sở…).

Nhiều trạm cấp nước sạch nông thôn đang hoạt động nhưng chủ đầu tư không lắp đặt đồng hồ đo đếm nước đầu vào để làm cơ sở nộp thuế khai thác tài nguyên nước. Việc bàn giao, chuyển nhượng dự án cho các nhà đầu tư quản lý vận hành gặp nhiều khó khăn đặc biệt liên quan đến giá trị tài sản còn lại của công trình, chất lượng công trình, hồ sơ pháp lý. Giá tiêu thụ nước thấp, chưa được tính đúng, tính đủ chi phí hợp lý, TP chưa ban hành khung giá nước đối với khu vực nông thôn, đơn vị quản lý vận hành tính giá nước trên cơ sở tự tính toán hoặc thỏa thuận với người dân mà chưa được cơ quan có chức năng thẩm định…

Bên cạnh đó, công tác quản lý, khai thác vận hành, hoạch toán kinh doanh chưa đáp ứng yêu cầu dẫn đến thu không đủ bù chi, không đáp ứng được kinh phí duy tu, bảo dưỡng, tỷ lệ tái đầu tư thấp, công trình nhanh xuống cấp, hư hỏng do đó chưa khai thác hết công suất của một số nhà máy, trạm cấp nước tập trung đã hoàn thành. Một số nơi công tác quy hoạch, cấp phép đầu tư xây dựng dự án cấp nước còn chồng lấn quy hoạch dẫn đến khó khăn cho DN và giảm hiệu quả đầu tư của dự án.

Báo cáo với Đoàn giám sát, nhiều đơn vị kiến nghị UBND TP chỉ đạo các Sở, ngành rà soát, điều chỉnh bổ sung các cơ chế, chính sách hỗ trợ khuyến khích đầu tư công trình cấp nước nông thôn; nghiên cứu, sửa đổi bổ sung các quy định về việc thu hồi vốn ngân sách trên cơ sở có xét đến hiệu quả dự án sau đầu tư, khả năng thu hồi vốn để trả nợ của các đơn vị nhận nợ; bổ sung quy định về chế tài thu nợ để việc thu hồi vốn ngân sách được đầy đủ, tránh thất thoát; khẩn trương xây dựng phương án giá bán nước sạch đảm bảo lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, người dân và DN; có cơ chế hỗ trợ giá trong những năm đầu cho khu vực nông thôn.

Từ những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân đã được làm rõ qua giám sát, Ban Đô thị HĐND TP kiến nghị UBND TP chỉ đạo các sở, ngành, chính quyền các cấp tiếp tục kêu gọi các nhà đầu tư tham gia đầu tư xã hội hóa trong lĩnh vực nước sạch tại các khu vực còn khó khăn, khó có khả năng tiếp cận nguồn nước sạch tập trung tại các huyện Phúc Thọ, Chương Mỹ, Thạch Thất, Ba Vì.

Đồng thời, chỉ đạo các Sở, ngành, chính quyền các cấp tăng cường kiểm tra, giám sát đánh giá chủ đầu tư, đôn đốc thực hiện dự án đúng tiến độ; xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể để đóng dần các giếng khai thác nước ngầm với các xã đã có nguồn nước sạch tập trung; chỉ đạo Sở Y tế kiểm tra, xử lý nghiêm các cơ sở cung cấp nước sạch không đảm bảo chất lượng; kiên quyết thay thế các nhà đầu tư hạn chế năng lực, không hoàn thành dự án đúng tiến độ.

Bên cạnh đó, Đoàn giám sát cũng đề nghị Sở Tài chính chủ trì xây dựng phương án giá bán nước sạch đảm bảo tính đúng, đủ chi phí, đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và DN.