Kỳ cuối: Cú hích thiết lập lại kỷ cương thị trường

Lực lượng chức năng kiểm tra bắt giữ hàng hóa nhập lậu tại 62 phố Bạch Mai, Hà Nội. Ảnh: Hoài Nam

Vai trò gác cổng của pháp luật trong hội nhập

Theo các chuyên gia, ở một quốc gia đang phát triển như Việt Nam, pháp luật không chỉ đơn thuần là công cụ xử lý vi phạm, mà còn là “người gác cổng” bảo vệ thị trường nội địa trước những yếu tố phá hoại từ bên trong. “Trong môi trường cạnh tranh toàn cầu, nếu DN Việt cứ phải lo chống đỡ với nạn hàng giả trong nước, thì lấy đâu ra năng lực để mở rộng ra thị trường quốc tế?”, đại diện một DN sản xuất hàng tiêu dùng trong nước đặt vấn đề.

Cùng mối lo, bà Nguyễn Thị Nguyệt, Giám đốc Công ty TNHH Tầm Nhìn – một công ty chuyên phân phối ngành hàng chính hãng – cho rằng, để hàng giả, hàng nhái tồn tại không chỉ khiến DN trong nước khó tồn tại, mà còn ảnh hưởng đến sự hợp tác của các đối tác nước ngoài với thị trường nội địa. “Hàng giả, hàng nhái không chỉ phá giá mà còn làm ảnh hưởng đến uy tín, tên tuổi của DN. Tình trạng hàng giả lan tràn khiến một số DN nước ngoài phải cân nhắc kỹ trước khi mở rộng đầu tư, mở cửa hàng chính hãng hoặc chuyển giao công nghệ, sản xuất tại Việt Nam. Mức độ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ cao khiến môi trường kinh doanh kém an toàn trong mắt nhà đầu tư quốc tế”.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Nguyệt, tình trạng hàng giả, hàng nhái không chỉ gây thiệt hại kinh tế, mà còn là rào cản lớn trong việc xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, hấp dẫn đầu tư nước ngoài. Nếu không xử lý triệt để, Việt Nam có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội trở thành điểm đến chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh dịch chuyển đầu tư hậu Covid-19 và căng thẳng thương mại quốc tế.

Luật sư Nguyễn Tiến Hùng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) phân tích: “Không nên xem nhẹ hàng giả như một vi phạm thương mại đơn thuần. Trong nhiều trường hợp, đây là loại tội phạm có tổ chức, có dây chuyền khép kín, có tính lặp lại và mục tiêu rõ ràng. Việc tăng chế tài là hoàn toàn cần thiết để tương xứng với mức độ nguy hiểm của hành vi”. Ngoài ra, luật sư Nguyễn Tiến Hùng cũng cho biết thêm: “Không thể coi hàng giả chỉ là một rủi ro thương mại. Đó là tội phạm có tính chất xâm phạm sức khỏe cộng đồng, phá vỡ trật tự kinh tế, cần được xử lý nghiêm khắc như các loại tội phạm khác”.

Mức phạt tiền tăng – phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực

Một trong những điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2025 là tăng gấp đôi mức xử phạt đối với các tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả". Cụ thể, theo các Điều 192, 193, 194, 195 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật Hình sự, mức xử phạt tăng gấp đôi so với Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

Cùng với mức xử phạt tăng, luật sư Nguyễn Tiến Hùng nhận định: “Với Bộ luật lần này, cùng với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, các DN làm ăn nghiêm túc có quyền kỳ vọng vào một môi trường cạnh tranh công bằng hơn. Cùng với nhiều sửa đổi khác, mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp là phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực. Các DN rất ủng hộ nếu việc thực thi cũng được tiến hành quyết liệt như khi xây dựng luật”. Tuy nhiên, theo luật sư, để đảm bảo hiệu quả, cần có cơ chế cưỡng chế thi hành đối với hình phạt tiền, tránh tình trạng “phạt để đấy”, không thu được hoặc kéo dài thời gian thi hành án.

Nhiều ý kiến từ các hiệp hội ngành hàng cho rằng, dù pháp luật là đòn bẩy quan trọng, nhưng để thật sự xóa bỏ nạn hàng giả, cần sự vào cuộc đồng bộ của toàn bộ hệ thống thực thi pháp luật, từ điều tra, truy tố, xét xử đến thanh tra chuyên ngành, hải quan, quản lý thị trường. Theo đó, các ý kiến cho rằng nếu chỉ có luật mà không có người thực thi nghiêm túc, không có sự phối hợp giữa các lực lượng, thì sẽ lại rơi vào tình trạng luật trên giấy.

Ngoài ra, cũng cần đẩy mạnh vai trò của truyền thông và người tiêu dùng trong việc phát hiện, tố giác, cảnh báo các sản phẩm giả mạo. Cộng đồng DN – nhất là các đơn vị có thương hiệu – cũng cần chủ động ứng dụng công nghệ để truy xuất nguồn gốc, chống hàng nhái ngay từ khâu bao bì, tem nhãn, mã QR…

Tương tự, luật sư Đỗ Thị Thanh Nhàn (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, để phòng, chống hiệu quả tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, cần thực hiện nghiêm túc sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước theo đúng tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Đồng thời, việc xử lý các cá nhân, tổ chức vi phạm phải được tiến hành nghiêm minh, công khai, nhanh chóng, đặc biệt đối với hành vi làm giả lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh... nhằm tạo hiệu ứng răn đe theo hướng “xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực”.

Song song với đó, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đặc biệt là các quy định liên quan đến hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả tới đông đảo người dân, nhất là các cá nhân và DN đang hoạt động trong lĩnh vực này. Bên cạnh tuyên truyền pháp luật, việc siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thi hành công vụ đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trực tiếp quản lý thị trường cũng là yêu cầu cấp thiết. Những cán bộ tiếp tay, làm ngơ hoặc tiếp nhận lợi ích từ hành vi làm giả hàng hóa cần bị xử lý nghiêm để củng cố niềm tin vào pháp luật và thiết lập lại trật tự thị trường.

Ở góc độ tích cực, Nhà nước cần khuyến khích, tạo điều kiện để người dân và DN đổi mới sáng tạo trong sản xuất, xây dựng thương hiệu riêng, nâng cao năng lực cạnh tranh thay vì chạy theo và sao chép các thương hiệu có sẵn. Bên cạnh đó, các DN cần chủ động tổ chức lớp tập huấn, tọa đàm chuyên đề có sự tham gia của luật sư, giảng viên ngành luật, cán bộ quản lý Nhà nước… để chia sẻ, cập nhật kiến thức pháp lý, từ đó giảm thiểu rủi ro, nâng cao trách nhiệm pháp lý trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, hướng tới sự phát triển bền vững.

	Kỳ 1: Hàng giả đầu độc niềm tin của người tiêu dùng
	Kỳ 2: Bất chấp quy định pháp luật vì lợi nhuận
	Kỳ 3: Áp dụng các chế tài như một phần trong cơ chế xử phạt

Minh Dương