Kỳ 2: Bất chấp quy định pháp luật vì lợi nhuận

Trung tâm sản xuất, buôn bán thuốc tân dược và thực phẩm chức năng giả với quy mô lên đến hơn 100 tấn của dược sĩ Tiến tại Hà Nội. Ảnh: CACC

Lợi nhuận khổng lồ, lực hút khiến tội phạm bất chấp

Liên quan đến vụ án sản xuất, buôn bán hàng giả, đặc biệt là thuốc chữa bệnh và thực phẩm của ổ nhóm do Phạm Ngọc Tiến và vợ là Đoàn Thị Nguyệt cầm đầu, lợi nhuận mà các đối tượng này hưởng là khoảng 500% trên mỗi sản phẩm.

Tại nhà xưởng đặt tại thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên (cũ), nay thuộc xã Như Quỳnh, tỉnh Hưng Yên chỉ với công thức trộn tay, hàng nghìn viên nang mang mác hàng nhập khẩu từ Pháp, Mỹ, Tây Ban Nha... đã ra lò. Sản phẩm được đóng vỉ bằng máy thủ công, sau đó đóng hộp với tem phụ và nhãn tiếng nước ngoài, giống y hàng thật. Tổng tang vật thu giữ lên tới hơn 100 tấn hàng hóa giả, tương đương với trên 100 mã sản phẩm khác nhau – gồm thực phẩm chức năng, thiết bị y tế, thuốc… Để hợp thức hóa hành vi buôn bán, Tiến chỉ đạo thành lập 17 công ty bình phong, trong đó 6 công ty chuyên "nhập khẩu thương hiệu", còn lại là đầu mối phân phối. Thực tế, 99% sản phẩm được sản xuất tại Việt Nam, ngay tại xưởng ở Hưng Yên.

Mở rộng điều tra đến Công ty Dược Nhất Tín – đầu mối tiêu thụ tại TP Hồ Chí Minh, cho thấy đường dây này đã vận hành quy mô lớn từ cuối năm 2020. Sản phẩm Astramin là một ví dụ điển hình: công ty nhập từ Nguyệt với giá 157.000 đồng/hộp, bán lại cho nhà thuốc với giá 777.000 đồng, rồi khuyến nghị bán ra thị trường với giá gấp 1,5 đến 2 lần. Từ 1/1 đến 9/5/2024, hơn 3.600 sản phẩm được công ty này đưa ra thị trường, lợi nhuận thu về là cực lớn.

Lợi nhuận khổng lồ khiến nhiều đối tượng chấp nhận tái phạm, dù từng bị xử phạt. Theo luật sư Bùi Quang Thu, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, hàng giả xuất hiện ở bất kỳ lĩnh vực nào từ thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh… mà người Việt Nam vốn chuộng hàng rẻ nên cũng rất dễ trở thành đối tượng bị dụ dỗ mua phải hàng giả.

Trong khi đó, hiện nay, Việt Nam đã có khung pháp lý quy định tương đối đầy đủ để đối phó với tình trạng hàng giả tại các văn bản như Bộ luật Hình sự, Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt hành chính… Tuy nhiên hiệu quả thực thi pháp luật vẫn chưa đủ mạnh để có thể giải quyết vấn đề này. Phần lớn các vụ việc chỉ bị xử phạt hành chính, trong khi đó, mức xử phạt lại quá thấp, không đủ sức răn đe. Nếu so với lợi nhuận mà các đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả kiếm được thì mức xử phạt hành chính thì là một con số rất nhỏ. Nhiều tiểu thương coi tiền phạt như một phần "chi phí kinh doanh" và tiếp tục hoạt động.

Sự rời rạc trong phối hợp giữa các cơ quan chức năng

Một xu hướng nguy hiểm khác, hàng giả hiện nay có thể sản xuất hoặc đóng gói ở nước ngoài, sau đó tuồn về Việt Nam qua đường tiểu ngạch, xách tay hoặc “ship xuyên biên giới”. Không cần chợ trời, chỉ cần vài cú nhấp chuột, người tiêu dùng đã có thể đặt mua thực phẩm chức năng, thuốc, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc – được rao bán ngay trên sàn thương mại điện tử nước ngoài.

Bên cạnh đó, một nguyên nhân cốt lõi khiến hàng giả “sống khỏe” là do sự rời rạc trong phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Việc kiểm tra, xử lý hàng giả hiện nay trải rộng qua nhiều đầu mối: quản lý thị trường, công an kinh tế, y tế, hải quan, công nghệ thông tin… nhưng thiếu sự liên thông, chia sẻ dữ liệu, giám sát xuyên ngành.

Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc giao ban công tác quý I/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn, Trưởng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, tồn tại trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, ban ngành. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các chỉ đạo từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia chưa được một số bộ, ngành, địa phương và lực lượng chức năng triển khai một cách nghiêm túc và hiệu quả. Công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả chưa phản ánh đúng tình hình thực tế đang diễn ra.

Tại phiên thảo luận về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội, ngân sách Nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025 tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên tiếp tục phát biểu về vấn đề này.

Cụ thể, về vấn đề kiểm tra, kiểm soát thị trường chống hàng giả, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đồng tình với các ý kiến cho rằng, mặc dù các bộ, ngành địa phương đã rất nỗ lực trong công tác đấu tranh phòng chống hàng giả, hàng kém chất lượng và đạt được kết quả, nhưng diễn biến còn rất phức tạp.

Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, thứ nhất là do hành vi kinh doanh hàng giả, hàng nhái có lợi nhuận lớn, lôi kéo nhiều đối tượng tham gia. Thứ hai là các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, lợi dụng công nghệ cao để gian lận trong môi trường thương mại điện tử. Thứ ba là nguồn lực, cả nhân lực và vật lực của các cơ quan chức năng còn hạn chế. Thứ tư là công tác phối hợp giữa các cơ quan đôi lúc chưa đồng bộ. Thứ năm, luật pháp hiện hành, cơ chế, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe. Một bộ phận cán bộ, trong một số ngành, lĩnh vực được trao trách nhiệm nhưng tha hóa, biến chất, tiếp tay cho hành vi vi phạm…

Những nhận định từ lãnh đạo Chính phủ và Bộ Công Thương đã chỉ rõ những "điểm nghẽn" trong bộ máy phòng chống gian lận thương mại. Tình trạng chưa làm hết trách nhiệm, đùn đẩy công việc, phối hợp thiếu đồng bộ giữa các lực lượng, cùng với đó là công tác quản lý, giám sát còn mang tính hình thức, đã làm giảm sút hiệu quả chung của cuộc chiến này.

(Còn nữa)

Hoàn thiện các quy định pháp luật đối với ngành nghề chăm sóc sắc đẹp Ngày 23/12, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Các quy định pháp luật đối với ngành nghề ...

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Cao Việt Hoàng đang quảng cáo vi phạm quy định pháp luật Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, Cục đang phối hợp với các cơ quan chức năng xác minh, xử lý theo ...