Cách xử trí khi bị say nắng, sốc nhiệt trong những ngày nắng nóng

Say nắng và sốc nhiệt là hai phản ứng của cơ thể trước tác động của thời tiết nắng nóng, nhưng khác nhau rõ rệt về mức độ nghiêm trọng và cách xử trí. Ảnh minh họa

Hiểu đúng về say nắng

Say nắng (còn gọi là kiệt sức do nhiệt) là một phản ứng của cơ thể khi phải tiếp xúc lâu với môi trường nhiệt độ cao, đặc biệt dưới ánh nắng trực tiếp. Khi đó, cơ thể mất nước và muối qua mồ hôi một cách quá mức, khiến khả năng điều hòa nhiệt độ bị suy giảm. Người bị say nắng thường rơi vào trạng thái mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, thậm chí buồn nôn, nhưng vẫn còn tỉnh táo và ý thức được môi trường xung quanh.

Các triệu chứng điển hình của say nắng bao gồm:

- Vã mồ hôi nhiều

- Da đỏ, nóng và ẩm

- Chóng mặt, đau đầu nhẹ

- Nhịp tim nhanh

- Buồn nôn, yếu cơ, chuột rút

- Có thể hơi sốt, nhưng thân nhiệt thường dưới 40°C

Say nắng nếu được phát hiện sớm và xử lý đúng cách sẽ không nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu tiếp tục để cơ thể tiếp xúc với nắng nóng mà không nghỉ ngơi và bù nước kịp thời, tình trạng có thể chuyển nặng thành sốc nhiệt – mức độ cao nhất trong các bệnh lý do nhiệt gây ra.

Sốc nhiệt – tình trạng cấp cứu nguy hiểm

Sốc nhiệt là tình trạng y tế khẩn cấp. Khi đó, cơ thể không còn khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ, thân nhiệt tăng nhanh vượt quá 40°C trong thời gian ngắn, kéo theo những rối loạn chức năng nghiêm trọng ở hệ thần kinh, tim mạch và các cơ quan nội tạng. Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh có thể hôn mê sâu và tử vong.

Dấu hiệu đặc trưng của sốc nhiệt bao gồm:

- Thân nhiệt cao từ 40°C trở lên

- Da nóng rát, khô (do đã ngừng tiết mồ hôi)

- Rối loạn ý thức: mê sảng, nói nhảm, mất phương hướng

- Nhịp tim nhanh bất thường, thở dốc

- Co giật, ngất xỉu, hôn mê

Không giống say nắng, sốc nhiệt không thể tự hồi phục nếu không có sự can thiệp y tế. Nguy cơ tử vong rất cao nếu người bệnh không được cấp cứu trong “khung giờ vàng” – từ 30 phút đến 1 giờ đầu kể từ khi phát bệnh.

Cách xử trí khi bị say nắng, sốc khiệt

Khi phát hiện người có dấu hiệu say nắng, cần nhanh chóng thực hiện các bước sau:

- Di chuyển ngay người bệnh ra khỏi khu vực nắng nóng, vào nơi râm mát, thoáng khí.

- Làm mát cơ thể: nới lỏng quần áo, dùng khăn ướt lạnh đắp lên trán, cổ, nách, hoặc dùng quạt hỗ trợ thoát nhiệt.

- Bù nước hợp lý: cho người bệnh uống nước lọc, nước mát hoặc dung dịch điện giải (oresol). Tránh uống nước đá lạnh dễ gây co mạch.

- Nằm nghỉ ở tư thế thoải mái, kê cao chân nếu cảm thấy choáng váng.

- Theo dõi sát triệu chứng: nếu sau 20–30 phút không có dấu hiệu cải thiện, cần đưa ngay đến cơ sở y tế.

Với người có dấu hiệu sốc nhiệt, việc sơ cứu ban đầu cần kết hợp với liên hệ ngay cơ quan y tế:

- Gọi ngay cấp cứu 115, trình bày rõ tình trạng của người bệnh.

- Trong thời gian chờ xe cấp cứu, tiến hành làm mát khẩn cấp, chườm mát tại các vùng lớn mạch máu như cổ, nách, bẹn.

- Tuyệt đối không ép uống nước nếu người bệnh không tỉnh táo để tránh sặc.

- Theo dõi nhịp thở và mạch, sẵn sàng hỗ trợ hô hấp nhân tạo nếu người bệnh ngừng thở.

Một số khuyến cáo từ Bộ Y tế để phòng tránh say nắng, sốc nhiệt

- Hạn chế ra ngoài trong khung giờ nắng gay gắt (10h–16h).

- Mặc quần áo sáng màu, thấm hút mồ hôi, đội mũ rộng vành.

- Uống đủ nước, kể cả khi chưa cảm thấy khát.

- Ăn uống đủ chất, bổ sung điện giải nếu ra mồ hôi nhiều.

- Tránh hoạt động thể lực cường độ cao khi thời tiết oi bức.

- Giám sát trẻ em và người già kỹ lưỡng trong mùa nắng nóng.

	Bí quyết bảo quản thực phẩm đúng cách trong mùa nắng nóng
	Thực phẩm nên ăn vào những ngày nắng nóng
	Ngành Y tế cảnh báo các vấn đề sức khỏe trong mùa nắng nóng và biện pháp phòng tránh