Chủ trương cấm xe máy ở các TP lớn - Khi nào thực hiện?

Mới đây, Tiến sỹ Nguyễn Sỹ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đã “hâm nóng” chủ đề này khi trả lời báo chí khẳng định chủ trương cấm xe máy là hoàn toàn đúng đắn và triển khai càng nhanh càng tốt.

Cấm xe máy là điều cần thiết?

Ngay khi Nghị quyết 88/NQ-CP được ban hành, có nhiều ý kiến cho rằng, việc cấm xe máy ở các TP lớn như Hà Nội, TP HCM… là điều hết sức cần thiết. Điều cần thiết ấy được thuyết phục bởi những lý do là mức độ gia tăng các loại phương tiện cá nhân quá nhanh, kéo theo là sự ô nhiễm môi trường, tai nạn giao thông, ùn tắc giao thông kéo dài trong giờ cao điểm… mà thủ phạm là những chiếc xe máy. Trước thực trạng hạ tầng giao thông phát triển không kịp với sự gia tăng về số lượng phương tiện cá nhân, phần lớn là xe gắn máy, một số ý kiến tỏ ra đồng tình với chủ trương cấm xe máy trong tương lai.

Hiện nay, đề xuất cấm xe máy ở các TP lớn của chúng ta mới đang là chủ trương, thực hiện được đến đâu còn phải chờ đợi thời gian. Nhìn ra thế giới, ở các nước đã có những TP “không xe máy” như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu (Trung Quốc); TP Yangon (Myanmar)… “cái được” trước tiên bất cứ ai cũng phải thừa nhận, đó là mĩ quan đô thị nâng lên, kèm theo là ô nhiễm môi trường giảm xuống. Nếu nhìn vào thực tế tham gia giao thông ở những TP không xe máy đó để so sánh với hình ảnh giao thông đô thị ở Hà Nội hay TP HCM của Việt Nam, chúng ta sẽ nhận thấy rõ sự khác biệt về tình trạng ùn tắc, và không ít người sẽ phải ao ước đến một ngày, mình được tham gia giao thông ở một TP “không xe máy” như thế.

Hiện cả nước có khoảng 37 triệu phương tiện tham gia giao thông đang được lưu hành; trong đó, riêng Thủ đô Hà Nội có khoảng 4,4 triệu xe cơ giới cá nhân, TP HCM khoảng 5,5 triệu xe, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ từ 500.000-800.000 xe. Trong khi đó, quỹ đất dành cho giao thông hiện mới chỉ đạt từ 5-6% so với quỹ đất xây dựng đô thị, vận tải hành khách công cộng mới chỉ đáp ứng 9-10% nhu cầu đi lại của người dân. Nếu chủ trương cấm xe máy trở thành hiện thực thì sự tác động đến cuộc sống người dân và sự phát triển của xã hội sẽ như thế nào?

Đến khi nào xe máy không còn là thủ phạm gây ùn tắc và ô nhiễm trên đường phố Hà Nội? Ảnh: Nguyễn Khuê

Ai đồng tình, ai phản đối?

Khi Nghị quyết 88/NQ-CP được Chính phủ ban hành, có rất nhiều ý kiến trái chiều về chủ trương cấm xe máy nêu tại mục đ, điểm 7 của Nghị quyết này.

Chắc chắn một điều rằng, đại đa số ý kiến ủng hộ là những người đang cảm thấy bị ảnh hưởng xấu bởi xe máy như nguy cơ gây tai nạn giao thông, ùn tắc giao thông… và họ là những người đang sử dụng phương tiện công cộng, hoặc ô-tô riêng làm phương tiện đi lại. Ngược lại, một bộ phận người dân chưa từng dám nghĩ đến chuyện có một chiếc ô-tô riêng là phương tiện cá nhân, hay không thể sử dụng phương tiện công cộng để mưu sinh; thậm chí xe máy đang là cần câu cơm nuôi sống cả gia đình thì đương nhiên họ sẽ không thể đồng tình với chủ trương cấm xe máy.

Lý do người dân tự ý bỏ xe máy ở thủ đô New Delhi mà anh Tính cho biết: “Phấn lớn người dân ở đây đã hình thành một ý thức hạn chế phương tiện cá nhân để giảm chi phí, đảm bảo sức khỏe và chủ động về giờ giấc. Còn số ít người cần thiết phải sử dụng phương tiện cá nhân để chủ động và phù hợp với đặc thù công việc hơn. Để người dân có thói quen sử dụng các loại phương tiện công cộng, trước hết, Nhà nước phải để cho người dân nhận ra tiện ích của việc sử dụng phương tiện công cộng, bên cạnh đó là sự thiệt hơn, và ưu điểm vượt trội của việc sử dụng phương tiện công cộng với sử dụng phương tiện cá nhân. Và cũng đâu cần phải cấm, người dân sẽ tự giác bỏ phương tiện cá nhân để sử dụng phương tiện công cộng mà thôi”.

Anh Tính cũng mạnh dạn đưa ra ý kiến: “Tôi nghĩ rằng, việc cấm xe máy ở các TP lớn tại Việt Nam là điều sớm muộn cần phải làm. Nhưng để chủ trương này đạt hiệu quả, và để lại ít hệ lụy, Bộ GTVT cũng như các Bộ, ban, ngành khác nên để cho người dân có ý thức tự giác trước khi quyết liệt thực hiện “lệnh cấm”. Đó là cần xóa bỏ tình trạng chen chúc, dân hai ngón… trên xe buýt; không còn tình trạng xe buýt bỏ bến, khiến người dân bị lỡ chuyến, muộn giờ làm; các phương tiện công cộng có thể đưa và đón người dân đi làm bằng một khoảng cách gần nhất, đừng để người dân phải đi bộ hàng km trong ngõ hẻm để đến các bến xe buýt…”.

Luật sư Vũ Lợi, thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội cũng bày tỏ quan điểm với chủ trương cấm xe máy ở TP lớn được đề xuất: “Để xóa sổ xe máy ở các TP lớn như Hà Nội hay TP HCM, tôi cho rằng, bằng biện pháp duy trì và thực thi pháp luật của chúng ta thì không khó. Có điều, đến bao giờ chúng ta có thể thành công chủ trương này? Điều đó phụ thuộc rất nhiều vào quá trình nâng cấp hạ tầng giao thông. Nhìn vào thực tế, chúng ta có thể đặt câu hỏi với các cơ quan chức năng: “Đến khi nào diện tích mặt đường của các tuyến phố có thể rộng hơn, để đáp ứng sự gia tăng các phương tiện cá nhân là ô-tô? Mất bao nhiêu năm nữa thì người dân có thể sử dụng hệ thống tàu điện Metro làm phương tiện đi lại thông dụng hơn cả xe buýt hiện nay? Liệu chúng ta có thể có những bãi xe đạp công cộng, để người dân sử dụng từ bến tàu Metro, bến xe buýt để qua các con ngõ hẻm đi vào nhà mình như ở Ấn Độ? Và mục tiêu cuối cùng là chúng ta thực hiện thành công chủ trương cấm xe máy thì đại đa số người dân đã tự có ý thức sử dụng phương tiện công cộng, mà cuộc sống người dân không bị xáo trộn”.

Nguyễn Khuê