Cộng đồng ủng hộ đề xuất tăng thuế thuốc lá ít nhất 5.000 đồng/bao

Mới đây, tại Hội thảo cung cấp thông tin về phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) do Bộ Thông tin và truyền thông phối hợp với tổ chức HealthBridge Canada tổ chức, bà Phan Thị Hải, PGĐ Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá-Bộ Y tế cho biết: Bộ Y tế ủng hộ đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá với phương án bổ sung thuế tuyệt đối mà Bộ Tài chính đưa ra.

Lý do vì thuế tuyệt đối có tác động lên giá bán một cách chắn chắn hơn, tránh được hiện tượng chuyển giá của nhà sản xuất, giảm khoảng cách về giá giữa các dòng sản phẩm thuốc lá, giảm các sản phẩm thuốc lá giá siêu rẻ, đem lại tác động đến mục tiêu y tế công cộng tốt hơn, cụ thể giảm tỷ lệ hút thuốc nhiều hơn, hiệu quả cao hơn trong việc ngăn ngừa sử dụng thuốc lá của thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam: Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn ở mức thấp (ảnh: T.A)

Bộ Y tế đề xuất thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá cần được tăng ít nhất ở mức 5.000 đồng/bao thuốc để có thể giảm được đáng kể tỷ lệ hút thuốc, đạt mục tiêu Chiến lược quốc gia về PCTHTL đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu do Tổ chức Sức khỏe toàn cầu (Vital Strategies) thực hiện ở Hà Nội và TP HCM vào tháng 1-2018 cho thấy có sự ủng hộ cao cho việc tăng thuế thuốc lá ở mức khoảng 5.000 đồng/bao.

Cụ thể, 94% thành viên tham gia nghiên cứu ủng hộ tăng thuế thuốc lá và có tới 97% người tham gia nghiên cứu cho rằng thuế thuốc lá nên tăng 5.000 đồng/bao thuốc lá hay cao hơn; Có đến 56% người tham gia nghiên cứu hút thuốc lá cũng ủng hộ việc tăng thuế thuốc lá, trong đó 57% cho rằng thuế thuốc lá nên tăng ít nhất 5.000 đồng/bao.

Bên cạnh đó, một nghiên cứu khác do trường ĐH Thương mại phối hợp với tổ chức Nhịp cầu sức khỏe (HealthBridge Canada) thực hiện khảo sát ý kiến của gần 600 thanh thiếu niên độ tuổi 13-24 cho thấy: Đa số thanh thiếu niên nhận định giá thuốc lá hiện đang ở mức rẻ và trung bình (76,2%) và ủng hộ việc tăng thuế để tăng giá thuốc lá (83,5%).

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, hiện nay thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở Việt Nam hiện áp dụng ở mức 70% giá xuất xưởng. Tuy nhiên khi tính theo chuẩn quốc tế là “tỷ lệ thuế trong giá bán lẻ”, thì tỷ lệ thuế của Việt Nam (bao gồm cả thuế VAT) chỉ chiếm khoảng 36% giá bán lẻ thuốc lá.

“Tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều so với trung bình thế giới (56%), thấp hơn đa số các nước ASEAN (Thái Lan 73%, Singapore 66%, Brunei 62%) và cách xa so với khuyến cáo của WHO (70%). Vì thuế thấp nên giá thuốc lá ở Việt Nam cũng thuộc loại rẻ nhất, với mức giá tính theo đô la quốc tế ngang bằng sức mua đứng thứ 19 trên 20 nước có số liệu ở khu vực Tây Thái Bình Dương”, ông Nguyễn Tuấn Lâm phân tích.

Tại Hội nghị, các chuyên gia khuyến cáo: Để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc cũng như giảm gánh nặng kinh tế và sức khỏe do sử dụng thuốc lá gây ra, góp phần tăng thu ngân sách, chính sách thuế thuốc lá nên được cải cách theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối đối bên cạnh thuế tỷ lệ hiện nay, ở mức 5.000 đồng/bao. Khi đó, sẽ có tác động giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới từ 45,3% (2015) xuống 39,0% (2020) và giúp phòng tránh được 900.000 ca tử vong sớm trong tương lai.

Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm tăng giá thuốc lá là một giải pháp hiệu quả, chiếm 60% trong trong tổng số các giải pháp, nhằm giảm sức mua thuốc lá và ngăn ngừa bệnh tật, tử vong do thuốc lá, Theo Tổ chức Y tế thế giới và Ngân hàng thế giới, tăng thuế ở mức làm giá thực của thuốc lá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu dùng thuốc lá ở mức 5% ở các nước đang phát triển, và giảm tiêu thụ thuốc lá tới 10% ở trẻ em và người nghèo.

Dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Thuế thu nhập DN, Luật Thuế thu nhập cá nhân” đề xuất: Từ 1-1-2020 áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu; 15.000 đồng/điếu xì gà.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, phương án bổ sung thuế tuyệt đối 1.000 đồng theo đề xuất trên có tác động giúp giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc lá và tăng thu cho ngân sách khoảng 3.949 tỷ đồng. Tuy nhiên như vậy mới chỉ giúp đạt 1/4 mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc vào năm 2020.

Mô hình ước tính cho thấy để đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc. Khi đó tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%, đạt mục tiêu Chiến lược quốc gia về PCTHTL đến năm 2020, tăng doanh thu thuế thuốc lá thêm 10.700 tỷ đồng/năm và giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do hút thuốc.