Giải mã lễ thức "Phóng noãn" độc nhất vô nhị tại lễ hội Đình Nhật Tân

21:53 | 10/03/2025

"Phóng noãn" là một lễ thức đặc biệt, độc nhất vô nhị chỉ có duy nhất tại lễ hội Đình Nhật Tân thực hiện. Lễ thức này mang đậm giá trị văn hoá truyền thống phồn thực của dân tộc, được gìn giữ qua nhiều đời cho tới nay.

Lễ hội Đình Nhật Tân vừa được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia với nhiều giá trị truyền thống được truyền thừa và gìn giữ qua nhiều đời. Bên cạnh những phần nghi thức của các lễ hội truyền thống, lễ hội Đình Nhật Tân còn có một lễ thức đặc biệt độc nhất vô nhị.

Lễ thức "Phóng noãn" là một trong những nghi lễ đặc biệt tại lễ hội Đình Nhật Tân, mang ý nghĩa cầu mong mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi và duy trì truyền thống văn hóa tâm linh lâu đời của địa phương.

Lễ thức "Phóng noãn" thường được tổ chức vào ngày chính hội của lễ hội Đình Nhật Tân. Địa điểm diễn ra tại đình Nhật Tân, nơi thờ các vị thần Thành hoàng làng.

Để tiến hành lễ thức này, trước hết phải chuẩn bị lễ là 7 quả trứng gà để tiến Thánh (tức 7 anh em Uy Lang đại vương). Khoảng 23h mùng 9/2 âm lịch, chủ tế mới vào hậu cung để xin ngài rồi rước trứng ra sông Hồng trên một khay có phủ vải đỏ. Đoàn rước tuy ít người nhưng đầy đủ cờ kiệu chống chiêng. Tại bến Nhật Tân sẽ có thuyền đợi sẵn.

Theo Chủ tịch UBND phường Nhật Tân Công Minh Tuấn, lễ thức "Phóng noãn" đã từng có một thời gian bị gián đoạn nhưng chính thức được khôi phục lại từ năm 1995 và được tiếp tục lưu giữ cho đến nay. Lễ thức này là một truyền thống thuộc về tín ngưỡng dân gian, tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở, đâm chồi nảy lộc, mong cầu mùa màng bội thu và quốc thái dân an.

Về lễ là 7 quả trứng, theo nhiều tài liệu lưu lại, ngoài việc tượng trưng cho 7 anh em Uy Lang Đại Vương còn mang nhiều ý nghĩa khác. Theo đó, 7 quả trứng đã gợi nhớ đến nguồn gốc của thuỷ thần, mà cụ thể là của rắn, của 7 anh em Uy Lang Đại Vương Đức Thánh (sinh ra từ bọc 7 quả trứng). Quả trứng là một lễ vật gần gũi, hay đúng hơn là nhiều khi đã được đồng nhất với "noãn" là mầm sống của sự sinh sôi. Trứng là gốc, là hình tượng của linh hồn, cũng là nơi tụ hồn.

Về thời gian thực hiện, lễ thức "Phóng noãn" được thực hiện trong giờ Tý, là khoảng thời gian từ 11h-1h sáng, là khung thời gian chuyển ngày. Người xưa coi đây là giờ thiêng, là giờ của sự gây mầm cho quá trình sinh sôi nảy nở. Đồng thời, đây là thời gian nằm trong khung thời gian diễn ra của lễ hội nên được thần linh chứng giám.

Về người thực hiện lễ thức "Phóng noãn". Người thực hiện cũng được tuyển lựa kĩ càng, đó là hai cô gái đồng trinh xinh đẹp, có thành tích học tập, công tác xuất sắc.

Đoàn rước sẽ đi thuyền tới giữa sông, nơi có hai ngọn nước đấu nhau gọi là "Hầu gà" (là đoạn sông phân nhánh, một nhánh chảy về Nhật Tân, một nhánh chảy về Tứ Liên). Hai cô gái sẽ vừa đọc vừa lần lượt thả từng quả trứng xuống dòng nước này.

Địa điểm thực hiện trên một nơi nhất định ở ngã ba sông. Người dân quan niệm rằng đó là nơi mà nước trong nhất. Tuy nhiên, bên cạnh đó, ngã ba sông còn thể hiện nhiều ý nghĩa của văn hoá truyền thống khi đó là nơi giao nhau của các nhánh sông. Theo các học giả, ngã ba sông/ dòng chảy ở bất kì vùng đất nào cũng là nơi "giao phối" của các dòng sông. Vì thế, ngã ba sông cũng được đồng nhất với sự sinh sôi, nảy nở.

Sau khi thực hiện xong, lễ thức "Phóng noãn" kết thúc khoảng cuối giờ Tý và đoàn rước trở về nhà. Ngày hôm sau, nghi thức rước nước được diễn ra, đoàn rước sẽ ra đúng đoạn đã "Phóng noãn" để lấy nước rước về làng.

Lễ thức "Phóng noãn" thể hiện niềm tin của cư dân nông nghiệp vào sự phồn thịnh của mùa màng và cuộc sống con người. Đây là một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của làng Nhật Tân, giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng những giá trị cổ truyền. Nghi thức này là dịp để dân làng tụ họp, thể hiện sự đoàn kết và cùng nhau hướng đến một năm mới tốt đẹp.