Kỳ 1: Để không còn những "vết sẹo" mang tên AIC, Việt Á

LTS: Nghị quyết số 66-NQ/TW, ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật là một trong "bộ tứ trụ cột" giúp đất nước cất cánh. Nghị quyết tạo hành lang pháp lý vững chắc để huy động mọi nguồn lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đưa đất nước chuyển mình mạnh mẽ. Từ số này, ấn phẩm Pháp luật và Xã hội có loạt bài ghi nhận.

Phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án sai phạm tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai và Công ty AIC. Ảnh: Nhật Nam

Từ những vụ đại án...

Tháng 12/2022, Toà án Nhân dân TP Hà Nội mở phiên sơ thẩm xét xử các bị cáo trong vụ án xảy ra tại Bệnh viện đa khoa Đồng Nai, Công ty CP Tiến bộ Quốc tế (Công ty AIC) và một số đơn vị liên quan. Đây là 1 vụ án trong chuỗi các vụ án về hành vi vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, đưa hối lộ và nhận hối lộ tại nhiều dự án, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế.

Nội dung vụ án thể hiện, Công ty AIC câu kết của một số cá nhân để thực hiện hành vi thông thầu, gian lận trong đấu thầu và trúng thầu nhiều gói thầu thiết bị y tế, xây dựng…

Để trúng thầu và thực hiện các hành vi sai phạm, các bị cáo thuộc Công ty AIC đã đưa hối lộ cho nhiều quan chức, lãnh đạo các đơn vị chủ đầu tư, cơ quan quản lý nhà nước. Nhiều cựu quan chức cấp cao của tỉnh, cùng hàng loạt lãnh đạo, cán bộ các sở, ban, ngành và cán bộ của Công ty AIC đã bị khởi tố, xét xử và tuyên án tù giam với các tội danh như "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng", "Đưa hối lộ", "Nhận hối lộ", "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ". Bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn, cựu Chủ tịch AIC, bị truy nã và xét xử vắng mặt với nhiều mức án nặng.

Đại án AIC gây thiệt hại đặc biệt lớn cho ngân sách nhà nước, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các cơ quan, tổ chức. Vụ án cũng là minh chứng rõ nét cho tình trạng "lợi ích nhóm", "quân xanh quân đỏ" trong đấu thầu.

Sau phiên xét xử vụ án liên quan đến sai phạm tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, một loạt các vụ án với cách thức tương tự của Công ty AIC được đưa ra xét xử trên cả nước như: vụ án tại Bệnh viện Sản - Nhi Quảng Ninh, sai phạm tại tại Trung tâm Công nghệ Sinh học TP Hồ Chí Minh, vụ án tại Trung tâm VNCERT, sai phạm tại Sở Y tế Bắc Ninh...

Tháng 1/2024, đại án Việt Á được đưa ra xét xử sơ thẩm. Các bị cáo trong vụ án này bị truy tố về các tội "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng", "Tham ô tài sản", "Nhận hối lộ" và "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".

Trong bối cảnh cả nước căng mình chống dịch, nhu cầu về kit test xét nghiệm tăng cao, các đối tượng đã lợi dụng sự thiếu hụt, áp lực về thời gian để thao túng thị trường. Sản phẩm kit test của Việt Á ban đầu là kết quả của đề tài nghiên cứu thuộc sở hữu nhà nước (do Học viện Quân y chủ trì, phối hợp với Việt Á). Tuy nhiên, Phan Quốc Việt đã câu kết với một số cá nhân tại Bộ Khoa học & Công nghệ để "biến hóa" kết quả nghiên cứu từ tài sản nhà nước thành tài sản riêng của Việt Á.

Việt Á đã nâng khống giá nguyên liệu đầu vào và bán kit test với giá cao gấp nhiều lần so với giá thành thực tế, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước và quỹ phòng chống dịch. Để độc quyền cung cấp kit test và được các đơn vị mua với giá cao, Phan Quốc Việt và đồng phạm đã chi hàng trăm tỷ đồng tiền "hoa hồng", hối lộ cho hàng loạt lãnh đạo, cán bộ tại các Bộ, ngành, địa phương.

Dẫn giải cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long trong phiên xét xử đại án Việt Á. Ảnh: Quỳnh An

Giải pháp tổng thể để ngăn chặn các vụ việc tương tự

Hai vụ án điển hình trên cho thấy còn "lỗ hổng" trong các quy định, đặc biệt là trong lĩnh vực đấu thầu, mua sắm công và quản lý tài sản nhà nước. Cả hai vụ án án đều có những điểm chung trong việc lợi dụng sơ hở của pháp luật để trục lợi, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách.

Đại án Việt Á nghiêm trọng hơn khi diễn ra trong bối cảnh cấp bách của đại dịch Covid-19, liên quan đến hành vi nâng khống giá kit test, hối lộ quy mô lớn và biến kết quả nghiên cứu khoa học từ tài sản nhà nước thành tài sản của doanh nghiệp tư nhân. Quy mô hối lộ lớn và số lượng cán bộ bị liên đới cho thấy các cơ chế giám sát, thanh tra, kiểm soát quyền lực chưa đủ mạnh để phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi tham nhũng, lợi ích nhóm từ sớm. Điều này đặt ra vấn đề về sự tuân thủ pháp luật, đạo đức công vụ và tính liêm chính của đội ngũ cán bộ.

Trước thực tế này, Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới trở nên vô cùng cấp thiết và có ý nghĩa chiến lược trong việc khắc phục những bất cập này.

Nghị quyết 66 định hướng giải pháp tổng thể để ngăn chặn các vụ việc tương tự trong tương lai. Nghị quyết chỉ rõ, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, phát huy cao độ tính Đảng trong xây dựng và thi hành pháp luật. Các cấp uỷ đảng phải lãnh đạo toàn diện, trực tiếp việc thể chế hoá chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật và tăng cường kiểm tra, giám sát công tác này. Mỗi cán bộ, đảng viên phải gương mẫu, đi đầu trong chấp hành và tuân thủ pháp luật, lan toà tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật.

Xác định xây dựng, hoản thiện thể chế, pháp luật và kiểm tra, giám sát việc tổ chức thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, thường xuyên của các bộ, ngành Trung ương. Thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật, các quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, "lợi ích nhóm" trong xây dựng và thỉ hành pháp luật. Người đứng đầu bộ, cơ quan ngang bộ phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật, chịu trách nhiệm chính về chất lượng chính sách, pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý của bộ, ngành mình; gắn với công tác đánh giá, khen thưởng, sử dụng cán bộ và có chế tài, biện pháp xử lý đối với người không thực hiện đầy đủ trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật…

Nghị quyết 66 định hướng chú trọng công tác giải thích pháp luật và hướng dẫn áp dụng pháp luật để bảo đảm sức sống của văn bản quy phạm pháp luật. Thực hiện thường xuyên việc kiểm tra, rà soát, hợp nhất, hệ thống hoá văn bản quy phạm pháp luật. Tăng cường đối thoại, tiếp nhận, lắng nghe phản ánh, kiến nghị, giải quyết kịp thời khó khăn, vướng mắc về pháp lý của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, địa phương. Thường xuyên đánh giá hiệu quả của pháp luật sau ban hành, đầy mạnh ứng dụng công nghệ và xây dựng cơ chế kịp thời nhận diện, xử lý tổng thể, đồng bộ, tháo gỡ nhanh nhất những "điểm nghẽn" có nguyên nhân từ quy định của pháp luật.

Để cao công tác phòng ngừa, cảnh báo vi phạm pháp luật đi đôi với việc tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật, nhất là các hành vi tham nhũng, tiêu cực, lạm quyền, thiếu trách nhiệm; đồng thời, góp phần khắc phục bệnh đùn đầy, né tránh trách nhiệm. Nghiêm cấm việc lợi dụng phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để trục lợi hoặc can thiệp, cản trở hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Không "hình sự hoá" các mối quan hệ kinh tế, hành chính, dân sự; không dùng biện pháp hành chính để can thiệp, giải quyết các tranh chấp dân sự, kinh tế...

(Còn nữa)

	Quy định về hỗ trợ tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh theo Nghị quyết 198
	Xây dựng pháp luật theo hướng cải cách và đồng bộ hóa