Vì sao người dân quay lưng với hầm, cầu bộ hành?

Người đi bộ băng qua đường bất chấp có cầu vượt dành riêng trên phố Chùa Bộc. Ảnh: Phạm Hùng

Cầu, hầm tiền tỷ nhưng vắng người qua lại

Giữa trưa hè, khi mặt đường bốc hơi như chảo lửa, hầm đi bộ trên đường Nguyễn Xiển (Hà Nội) vẫn giữ được vẻ mát mẻ, sạch sẽ và yên tĩnh. Bà Nguyễn Thị Hoa (nhà trên đường Nguyễn Xiển) thong thả bước xuống hầm, miệng xuýt xoa: “Ở dưới này mát lắm, không bụi, không lo va quệt xe. Tôi thường đi lối này thay vì băng qua đường. Nhưng ít người đi lắm, thi thoảng mới thấy vài người qua lại, chủ yếu là người sống quanh đây như tôi”.

Còn theo khảo sát của phóng viên báo Kinh tế & Đô thị, tại một điểm giao thông đông đúc trên đường Nguyễn Trãi (Thanh Xuân), chỉ trong vòng vài phút, có hàng chục người đi bộ bất chấp đèn tín hiệu, len lỏi giữa dòng xe máy và ô tô để băng qua đường. Cách đó không xa là một cầu vượt bộ hành kiên cố, khang trang, nhưng hầu như không có ai sử dụng. Nhiều người đi bộ chỉ liếc nhìn chiếc cầu rồi tiếp tục hướng về phía lòng đường, như thể cây cầu không tồn tại. Bà Nguyễn Thị Liên, người dân sống gần Đại học Hà Nội chia sẻ: “Cầu vượt thì cũng có đấy, nhưng lên xuống rất bất tiện. Đi học, đi làm vội quá, có ai muốn mất thời gian leo mấy chục bậc thang đâu. Lại còn vòng vèo, đi xa thêm cả trăm mét.”

Theo số liệu từ Sở GTVT Hà Nội (nay là Sở Xây dựng), hiện toàn TP có hơn 70 cầu vượt và khoảng 20–30 hầm đi bộ dành riêng cho người đi bộ. Các công trình này được bố trí chủ yếu ở các tuyến đường trục chính, gần trường học, bệnh viện, bến xe hoặc nút giao đông đúc. Tuy nhiên, hiệu quả khai thác lại rất thấp. Nhiều nơi trở thành “công trình trang trí”, thậm chí là chỗ tụ tập ăn uống, nghỉ ngơi vào buổi tối.

Rào cản vô hình

Lý giải hiện tượng này, các chuyên gia giao thông cho rằng có nhiều nguyên nhân khiến người dân thờ ơ với hạ tầng đi bộ. Trước tiên là vấn đề quy hoạch và vị trí đặt cầu hoặc hầm. Không ít công trình được xây dựng ở những vị trí chưa thật sự cần thiết hoặc bất tiện, trong khi các điểm nóng về mật độ người qua lại lại thiếu hạ tầng tương ứng. Như hầm bộ hành dọc tuyến đường Hoàng Sa –Trường Sa được đặt khá bất tiện, cách xa lối mở các khu dân cư. Hay các hầm bộ hành dọc tuyến đường Nguyễn Xiển lại quá xa nhau.

Không chỉ có vấn đề về vị trí, thiết kế của nhiều hầm và cầu cũng không thuận tiện cho người dùng. Cầu vượt thường có độ cao lớn, dốc và không có thang máy hay thang cuốn hỗ trợ, khiến người già, trẻ nhỏ hoặc người khuyết tật khó tiếp cận. Trong khi đó, nhiều hầm đi bộ lại sâu, tối và ít được bảo dưỡng.

Không hiếm hầm đi bộ từng bị ngập nước, có mùi khai, bị chiếm dụng làm nơi đỗ xe, tụ điểm bán hàng rong hay nơi cư trú tạm bợ của người vô gia cư. Một số cầu vượt còn bị trưng dụng để treo biển quảng cáo, làm nơi phơi quần áo, gây mất mỹ quan đô thị. Về an ninh, dù đã có đèn chiếu sáng và camera tại một số điểm, tâm lý sợ bị móc túi, quấy rối vào ban đêm vẫn ám ảnh người dân, đặc biệt là phụ nữ và người cao tuổi.

Ở góc độ tâm lý, không thể phủ nhận rằng thói quen của người dân cũng là một nguyên nhân quan trọng. Phần lớn người đi bộ có tâm lý “tiện đâu đi đó”, ưu tiên sự nhanh chóng hơn sự an toàn. Với họ, việc phải đi thêm vài trăm mét, leo cầu hoặc xuống hầm là điều không cần thiết nếu có thể sang đường trực tiếp. Trong khi đó, mức xử phạt hành vi đi bộ sai quy định hiện nay vẫn còn rất thấp – chỉ từ 150.000 - 250.000 đồng và gần như không được thực hiện thường xuyên. Hậu quả là văn hóa đi bộ đúng luật chưa hình thành rõ rệt.

Cầu vượt dành cho người đi bộ trên đường Nguyễn Trãi không có mái che, vắng bóng người đi lại. Ảnh: Duy Linh

Đâu là giải pháp ?

Để cải thiện tình trạng trên, các cơ quan chức năng đã và đang đưa ra nhiều giải pháp. Năm 2024, Sở GTVT Hà Nội (cũ) đã đề xuất xây dựng thêm 29 cầu bộ hành tại các khu vực đông dân cư, trường học và bệnh viện, với tổng kinh phí dự kiến khoảng 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng việc xây thêm cầu, nếu không gắn với đánh giá nhu cầu thực tế, sẽ chỉ dẫn tới tình trạng “thừa mà vẫn thiếu”. Việc xây dựng hầm hay cầu vượt không nên chỉ dựa vào ý chí hành chính mà phải xuất phát từ khảo sát thực tế, từ nhu cầu đi lại thực tiễn của người dân. Vị trí xây dựng cần gần các điểm dừng giao thông công cộng, khu vực đông người qua lại.

Ngoài việc quy hoạch lại, nhiều ý kiến đề xuất nâng cấp các công trình hiện hữu để thân thiện hơn với người sử dụng. Việc lắp đặt thêm thang cuốn, thang máy tại các cầu vượt đông người, hoặc cải tạo hầm bộ hành để thông thoáng, đủ ánh sáng, có biển chỉ dẫn rõ ràng và vệ sinh sạch sẽ là những yêu cầu cấp thiết. Một ví dụ tích cực là hầm bộ hành Kim Liên từng bị người dân e ngại, đã có sự thay đổi rõ rệt sau khi được vệ sinh hai lần mỗi ngày, lắp đèn sáng, có bảo vệ túc trực thường xuyên.

Ngoài ra, vấn đề giáo dục và tuyên truyền ý thức chấp hành luật giao thông cũng được xem là giải pháp lâu dài. Nhiều chuyên gia kiến nghị cần đưa nội dung an toàn giao thông vào chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời tăng mức xử phạt với hành vi vi phạm. Song song đó, cần có các biện pháp kỹ thuật ngăn người đi bộ băng qua đường không đúng nơi, như lắp hàng rào mềm, trồng cây phân cách, điều chỉnh thời gian đèn tín hiệu hợp lý cho người đi bộ.

Có thể thấy, việc đầu tư xây dựng hầm đi bộ và cầu bộ hành tại Hà Nội là một chủ trương đúng đắn, hướng tới một đô thị an toàn và văn minh. Tuy nhiên, nếu không đồng bộ từ quy hoạch, thiết kế đến quản lý và thay đổi thói quen người dân, thì những công trình này vẫn sẽ mãi là “điểm tô cảnh quan” hơn là đóng vai trò thực sự trong hệ thống giao thông đô thị. Khi người dân còn băng qua đường giữa dòng xe cộ, còn ngại đi cầu và hầm bộ hành, thì nguy cơ mất an toàn vẫn luôn hiện hữu, những công trình tiền tỷ vẫn tiếp tục bị bỏ quên.

	Tăng mức phạt, dẹp nạn xả rác, đổ trộm rác thải
	Chấn chỉnh hoạt động quảng cáo ngoài trời