Chương trình OCOP: từ sản phẩm làng nghề đến sinh kế bền vững

Du khách tham quan và mua sắm tại Tuần hàng tư vấn, giới thiệu và xúc tiến tiêu thụ sản phẩm: OCOP, làng nghề, nông sản thực phẩm an toàn năm 2025. Ảnh: Phùng Trà

Nông thôn ven đô thay đổi nhờ sản phẩm OCOP

Hà Nội hiện có 18 huyện và thị xã, trong đó nhiều địa phương như Ba Vì, Mỹ Đức, Ứng Hòa, Chương Mỹ... từng là các địa phương có nhiều hộ nghèo, hộ cận nghèo, đặc biệt ở các xã miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trước đây, dù được thụ hưởng nhiều chính sách trợ giúp, nhưng việc giảm nghèo phần lớn chỉ tập trung vào hỗ trợ thu nhập, thiếu tính bền vững, chưa bao phủ các chiều khác như việc làm ổn định, kỹ năng nghề nghiệp, bảo hiểm xã hội, nhà ở, môi trường và khả năng tiếp cận các dịch vụ thiết yếu.

Từ năm 2018, với việc Hà Nội triển khai chương trình OCOP, một hướng đi mới đã được xác lập. OCOP không chỉ dừng lại ở việc phát triển sản phẩm đặc trưng của mỗi địa phương, mà còn là chương trình kinh tế cộng đồng, tạo động lực để người dân tự chủ vươn lên thoát nghèo bằng chính thế mạnh bản địa. Điều quan trọng là OCOP hướng đến việc “trao cần câu” thông qua các hỗ trợ về kỹ thuật, xúc tiến thương mại, đào tạo nhân lực và liên kết sản xuất – tiêu thụ.

Theo Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng Nông thôn mới Hà Nội, lũy kế từ năm 2019 đến nay, TP đã đánh giá, phân hạng được 3.317 sản phẩm OCOP. Trong đó có 6 sản phẩm 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao.

Số lượng này đã đưa Hà Nội trở thành địa phương có sản phẩm OCOP được đánh giá, phân hạng nhiều nhất cả nước, đồng thời hoàn thành sớm trước một năm mục tiêu Chương trình số 04-CTr/TU của Thành uỷ khoá XVII giai đoạn 2021 - 2025 (phấn đấu công nhận được ít nhất 2.000 sản phẩm OCOP).

Mặc dù đã đạt được số lượng OCOP lớn với hơn 3.300 sản phẩm nhưng Hà Nội mới có 6 sản phẩm được chứng nhận đạt 5 sao. Vì vậy, trong năm 2025, Hà Nội đặt mục tiêu phấn đấu trình Trung ương đánh giá, công nhận thêm ít nhất 30 sản phẩm OCOP 5 sao.

Người dân làng Phú Nhi làm ra những chiếc bánh tẻ dẻo, thơm, ngon nhờ vào đôi bàn tay khéo léo và bí quyết riêng. Ảnh: Ngọc Diệp

Sinh kế bền vững từ những sản phẩm làng nghề

Chỉ cách trung tâm Hà Nội chưa đầy 40km, xã Ba Trại (huyện Ba Vì cũ, nay là xã Suối Hai) nổi tiếng với vùng chè xanh đặc sản. Trước đây, người dân chủ yếu bán chè tươi, giá rẻ và không ổn định. Nhờ chương trình OCOP, các hợp tác xã tại Ba Trại đã liên kết sản xuất – chế biến, đầu tư dây chuyền công nghệ, cải tiến bao bì, xây dựng thương hiệu và tiêu chuẩn hóa sản phẩm. Hiện tại, chè Ba Trại đã trở thành sản phẩm OCOP 4 sao, được tiêu thụ tại hệ thống siêu thị trong nước và tiến tới xuất khẩu.

Cũng nhờ đó, hàng trăm lao động tại địa phương có việc làm thường xuyên, thu nhập trung bình 6–8 triệu đồng/tháng – mức khá cao so với mặt bằng chung vùng nông thôn. Không chỉ cải thiện đời sống, người dân còn được đào tạo kỹ năng sản xuất, marketing, truy xuất nguồn gốc, tạo ra chuỗi giá trị khép kín cho sản phẩm.

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh (huyện Chương Mỹ cũ), từng đối mặt nguy cơ bị mai một do thiếu đầu ra, nay cũng là điểm sáng nhờ OCOP. Sản phẩm được chuẩn hóa về mẫu mã, chất lượng, đáp ứng thị trường nội địa và quốc tế. Gần 1.000 lao động địa phương có việc làm thường xuyên, trong đó có cả người khuyết tật được đào tạo và làm việc ngay tại làng nghề.

Làng nghề làm bánh tẻ Phú Nhi thuộc phường Phú Thịnh, thị xã Sơn Tây, Hà Nội. Bánh tẻ Phú Nhi không chỉ là sản vật của xứ Đoài mà đã là thương hiệu có tiếng tại Việt Nam, được du khách bốn phương biết đến. Năm 2010, Làng nghề Phú Nhi đã được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Bằng thương hiệu "Bánh tẻ Phú Nhi". Đó là một triển vọng và cơ hội để những người dân trong làng có thể tự tin sống bằng nghề làm bánh tẻ truyền thống.

Hiện trong làng có đến 100 hộ chuyên sản xuất bánh tẻ với mục đích kinh doanh. Có những gia đình sản xuất trung bình 1.000 – 2.000 chiếc mỗi ngày. Bánh tẻ Phú Nhi được làm hàng ngày, các hộ dân trong làng đã năng động mở rộng thị trường phân phối bánh tẻ đến khắp Hà Nội, tham gia các lễ hội ẩm thực của Thủ đô. Ngoài ra, bánh tẻ còn được bán online cho khách hàng khắp nơi, bánh tẻ cũng là món quà quê tại các điểm du lịch của Đường Lâm như chùa Mía, đình Mông Phụ, đền Và…

Dự kiến năm 2025, Hà Nội công nhận thêm 5 trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch. Ảnh: Ngọc Diệp

Chương trình OCOP và hiệu quả giảm nghèo bền vững

Chương trình OCOP không trao tiền trực tiếp mà cung cấp công cụ để người dân tự cải thiện thu nhập thông qua phát triển sản phẩm bản địa. Đây chính là điểm khác biệt so với các chương trình giảm nghèo truyền thống, bởi OCOP chú trọng đến yếu tố nội sinh và năng lực cộng đồng.

Đối với nhóm nghèo và cận nghèo, OCOP mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

- Tạo việc làm tại chỗ, giảm áp lực di cư lên thành phố để mưu sinh;

- Tiếp cận đào tạo nghề, kỹ năng quản lý, sản xuất, xúc tiến thương mại;

- Tham gia các tổ hợp tác, hợp tác xã, dễ dàng tiếp cận vốn vay, chính sách hỗ trợ của Nhà nước;

- Cải thiện môi trường sống, kết nối cộng đồng và gia tăng giá trị văn hóa bản địa.

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, đến cuối năm 2024, Hà Nội chính thức không còn hộ nghèo, tỷ lệ hộ cận nghèo chỉ còn 0,77%. Thu nhập bình quân khu vực nông thôn đạt 73,8 triệu đồng/người/năm, tăng gần 19 triệu đồng so với năm 2020. Cùng với đó, 100% người dân nông thôn sử dụng nước sạch hợp vệ sinh, 95% tham gia bảo hiểm y tế và mọi thôn, xóm đều có kết nối internet – những yếu tố góp phần nâng cao chất lượng sống toàn diện.

Cùng với phát triển sản phẩm, Hà Nội đang đẩy mạnh hệ thống phân phối để đưa sản phẩm OCOP đến gần hơn với người tiêu dùng. TP Hà Nội đã xây dựng và vận hành 110 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP, nhiều điểm trong đó kết hợp mô hình du lịch trải nghiệm…

TP cũng kết nối hơn 1.000 sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử như: Postmart.vn, Voso.vn, Shopee, Tiki, Lazada… Các hội chợ, tuần lễ OCOP được tổ chức thường xuyên tại AEON Mall, Big C, Vincom, siêu thị Co.opmart giúp tăng cường tiếp cận người tiêu dùng nội địa.

Một bước đi quan trọng khác là Hà Nội đang đầu tư phát triển Trung tâm thiết kế sáng tạo, quảng bá sản phẩm OCOP và làng nghề. Dự kiến năm 2025, công nhận thêm 5 trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch; đưa tổng số Trung tâm thiết kế sáng tạo được phát triển thành 21 trung tâm (vượt chỉ tiêu của Chương trình đề ra đến năm 2025). Đây sẽ là nơi kết nối giữa các nhà thiết kế trẻ với nghệ nhân truyền thống, giữa các chủ thể OCOP với thị trường quốc tế, góp phần chuyên nghiệp hóa hình ảnh thương hiệu OCOP Hà Nội.

	Phê duyệt Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP
	Sản phẩm OCOP thúc đẩy làng nghề Hà Nội phát triển bền vững
	Thúc đẩy hội nhập quốc tế cho làng nghề truyền thống ở Hà Nội