Du lịch gắn với di sản: từ “phép thử” đến biểu tượng mới

Sở Du lịch Hà Nội phối hợp với Tổng công ty Đường sắt Việt Nam khảo sát xây dựng sản phẩm du lịch tàu nội đô với điểm đến ga Cổ Loa. Ảnh: Hồ Hạ

Vận hành đoàn tàu hai tầng đầu tiên tại Hà Nội từ tháng 8/2025

Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024 đã nhấn mạnh vai trò của bảo tồn di sản văn hóa trong quy hoạch và phát triển bền vững Hà Nội. Không chỉ là thành phố trung tâm hành chính - chính trị của cả nước, Hà Nội còn được định hướng là đô thị di sản, nơi các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể được gìn giữ, khai thác và phát huy hiệu quả thông qua các mô hình kinh tế - xã hội hiện đại. Trong bối cảnh đó, tuyến du lịch tàu nội đô trở thành một minh chứng sinh động cho sự kết hợp hài hòa giữa phát triển du lịch và bảo tồn di sản theo đúng tinh thần Luật Thủ đô 2024.

Song song với định hướng đó, Hà Nội còn được xác lập vai trò là “Thành phố sáng tạo” trong mạng lưới đô thị toàn cầu, lấy di sản làm chất liệu sáng tạo và thiết kế đô thị là không gian phát huy trí tuệ cộng đồng.

Luật Thủ đô 2024 chính là nền tảng pháp lý quan trọng để Hà Nội thúc đẩy các mô hình kết hợp giữa bảo tồn và đổi mới, giữa truyền thống và công nghệ, giữa ký ức và trải nghiệm. Việc biến những công trình như nhà ga, nhà máy xe lửa thành bảo tàng, không gian văn hóa hoặc trung tâm sáng tạo chính là biểu hiện cụ thể của một tầm nhìn phát triển đô thị linh hoạt, năng động và sâu sắc về bản sắc.

Trong bối cảnh các đô thị trên thế giới đang cạnh tranh về bản sắc và trải nghiệm văn hóa, việc Hà Nội đặt mục tiêu phát triển theo mô hình “thành phố sáng tạo - thành phố di sản” không chỉ là định hướng đúng đắn, mà còn là con đường để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành du lịch Thủ đô.

Hành trình khảo sát mô hình tàu du lịch nội đô bắt đầu từ Ga Hà Nội - trái tim của mạng lưới đường sắt miền Bắc, đi qua ga Long Biên - công trình gắn liền với cây cầu trăm năm tuổi, ga Gia Lâm - biểu tượng của công nghiệp hóa, ga Cổ Loa - nơi gần di tích Thành Cổ và kết thúc tại Nhà máy xe lửa Gia Lâm - di sản công nghiệp đang được quy hoạch trở thành Bảo tàng Đường sắt Việt Nam. Mỗi điểm dừng chân không chỉ là một dấu tích lịch sử, mà còn là “chất liệu sống” để phát triển các sản phẩm du lịch độc đáo, sáng tạo và mang tính nhận diện cao.

Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Trung Hiếu nhận định: “Tuyến đường sắt nội đô là một nguồn tài nguyên du lịch đặc biệt. Mỗi nhà ga là một điểm kể chuyện lịch sử, mỗi toa tàu có thể trở thành một không gian văn hóa di động”. Từ góc nhìn này, ngành du lịch đã không còn xem tàu hỏa đơn thuần là phương tiện vận chuyển, giờ đây được tái thiết trở thành một hành trình trải nghiệm độc đáo, kể câu chuyện du lịch nội đô trên đường ray.

Dự kiến, mô hình du lịch đoàn tàu hai tầng nội đô sẽ gồm 10 toa, trong đó có 7 toa được đưa vào thử nghiệm dịp 19/8/2025. Đây sẽ là đoàn tàu hai tầng đầu tiên tại Hà Nội phục vụ du khách. Mỗi toa sẽ được thiết kế như một “phòng triển lãm di động” với các khu vực trưng bày sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ làng nghề truyền thống như lụa Vạn Phúc, tranh Đông Hồ; không gian trình diễn nghệ thuật dân gian như hát xẩm, ca trù; khu vực giới thiệu ẩm thực Hà Nội như phở cuốn, bánh cốm, trà sen…

Không gian trên tàu cũng sẽ được tích hợp công nghệ số như màn hình giới thiệu di tích, hệ thống hướng dẫn viên ảo, khu vực chụp ảnh check-in, photo booth tại các nhà ga... Tất cả nhằm tạo ra một sản phẩm du lịch không chỉ “độc - lạ - đẹp” còn mang tính cá nhân hóa, thân thiện và dễ tiếp cận cho mọi du khách.

Du khách thích thú với trưng bày đầu máy xe lửa hơi nước Tự Lực và biểu tượng ga Hà Nội tại Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội 2023. Ảnh: Mộc Miên

Không gian sáng tạo mới giữa lòng đô thị

Một điểm nhấn quan trọng trong mô hình này chính là việc cải tạo và nâng cấp các nhà ga thành không gian văn hóa đa chức năng. Ga Long Biên sẽ trở thành trung tâm triển lãm nghệ thuật và tổ chức sự kiện gắn với cây cầu lịch sử; ga Gia Lâm có thể trở thành trung tâm trải nghiệm về công nghiệp hóa; còn ga Cổ Loa sẽ là điểm kết nối giữa giao thông hiện đại và di tích Thành Cổ - nơi chứa đựng những lớp trầm tích văn hóa của người Việt.

Đặc biệt, Nhà máy xe lửa Gia Lâm - một “di sản công nghiệp” quý giá đang được chuyển đổi thành Bảo tàng Đường sắt Việt Nam. Không chỉ lưu giữ những hiện vật quý báu của ngành vận tải, nơi đây hứa hẹn trở thành điểm đến hấp dẫn, là nơi hội tụ ký ức lịch sử và tương lai sáng tạo của Hà Nội.

Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2023 được coi là “phép thử” đầu tiên cho mô hình du lịch tàu hỏa nội đô với tuyến “Hành trình di sản” gây sốt nhờ mức giá ưu đãi và trải nghiệm nghệ thuật độc đáo. Những suất vé nhanh chóng được bán hết không chỉ vì hành trình qua cây cầu Long Biên, hấp dẫn bởi chuỗi hoạt động trình diễn, triển lãm, sắp đặt không gian ga đầy tính nghệ thuật do kiến trúc sư Đặng Ngọc Tú và các cộng sự thực hiện.

Từ thành công đó, mô hình du lịch tàu hỏa nội đô tiếp tục được nâng cấp thành một hệ sinh thái du lịch tích hợp: từ vé tàu - lưu trú - tham quan - ẩm thực - giải trí, tất cả tạo thành một vòng tròn khép kín, phù hợp với cả khách nội địa lẫn quốc tế. Các doanh nghiệp lữ hành cũng đang đề xuất mở rộng tour combo, đồng bộ hóa giờ tàu với lịch mở cửa di tích. Đây cũng là bước tiến hướng tới số hóa, cá nhân hóa và nâng cao trải nghiệm du khách.

Du khách trải nghiệm đoàn tàu hạng sang "Hoa Phượng Đỏ" tuyến Hải Phòng - Hà Nội. Ảnh: T.D

Mô hình du lịch tàu nội đô tại Hà Nội là bước tiếp theo trong hành trình tái định vị ngành đường sắt Việt Nam, từ một ngành vận tải truyền thống trở thành một phần của hệ sinh thái văn hóa, kinh tế, du lịch quốc gia. Giống như đoàn tàu hạng sang “Hoa Phượng Đỏ” tuyến Hải Phòng - Hà Nội từng thành công trong việc kết hợp vận tải với văn hóa địa phương thì đoàn tàu hai tầng đầu tiên tại Hà Nội kết nối các nhà ga được kỳ vọng sẽ là biểu tượng mới, nơi những ký ức đô thị được tái hiện trong không gian sáng tạo hiện đại.

Phó Chủ tịch CLB Lữ hành UNESCO Hà Nội Nguyễn Tuấn Anh cho biết: “Không thể làm du lịch tàu nếu chỉ xem tàu là phương tiện. Phải biến nó thành sản phẩm mang bản sắc, nơi mỗi giây phút là một trải nghiệm”. Chính tinh thần này đang lan tỏa trong từng toa tàu, từng nhà ga và từng bước chuyển mình của Thủ đô.

Sản phẩm du lịch tàu nội đô không chỉ là sản phẩm du lịch mới thể hiện cách Hà Nội vận dụng sáng tạo Luật Thủ đô 2024 để phát triển bền vững, bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong một đô thị hiện đại. Từ những đường ray xưa cũ, những nhà ga cổ kính, đến những sáng kiến văn hóa và công nghệ mới mẻ, Hà Nội đang kiến tạo một hành trình mang tên “di sản sống”. Không chỉ làm sống dậy giá trị di sản công nghiệp, tuyến tàu còn tạo ra không gian sáng tạo để nghệ thuật, lịch sử, ẩm thực và ký ức đô thị cùng “chuyển động”.

Với sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo, hành trình “kể chuyện qua đường ray” của Hà Nội hứa hẹn không chỉ chở du khách đi qua không gian văn hóa, đánh thức những lớp lang lịch sử và thắp sáng hành trình tương lai cho ngành du lịch xanh, bền vững và giàu bản sắc.

	“Điểm hẹn văn hóa” không gian sáng tạo Hà Nội
	Hành trình di sản Hà Nội - Huế - Sài Gòn
	Công bố Ga Hải Phòng trở thành “Điểm du lịch” và khai trương đoàn tàu “Hoa Phượng Đỏ”