Làng cổ Cự Đà - Bộ bảo tàng kiến trúc sống ven đô

Từ bờ bên kia con sông Nhuệ, nhìn về phía Cự Đà (xã Cự Khê, huyện Thanh Oai cũ) là một dải nhà mái ngói cổ kính san sát nhau, hiện ra như một bức tranh thời gian bị bỏ quên. Vị trí nằm giữa đô thị phát triển, nhưng Cự Đà vẫn giữ được không gian làng truyền thống với những dãy nhà thấp tầng, lối đi nhỏ, cây cổ thụ đan xen mái ngói thẫm màu. Đây không chỉ là khung cảnh bình yên, mà còn là minh chứng rõ ràng cho sự bền bỉ của một quần thể kiến trúc cổ ven đô.

Từ 1/7/2025, xã Cự Khê được sáp nhập vào xã Bình Minh. Làng Cự Đà trở thành một trong các thôn trọng điểm của xã mới. Sự thay đổi này tạo điều kiện thúc đẩy bảo tồn trong quy hoạch tổng thể vùng.

Dạo bước qua những con ngõ nhỏ lát gạch nghiêng kiểu xương cá, người ta như cảm nhận được sự tỉ mỉ trong quy hoạch làng cổ Việt. Những bức tường vôi vữa đã bạc màu thời gian, nhưng vẫn kể lại câu chuyện của bao thế hệ qua lại.

Khoảng gần 50 ngôi nhà cổ vẫn còn nguyên vẹn tại Cự Đà, tạo thành một quần thể kiến trúc độc đáo. Các ngôi nhà phân bố liên hoàn, tạo nên không gian chặt chẽ giữa kiến trúc, phong thủy và sinh hoạt cộng đồng. Đây chính là yếu tố khiến Cự Đà khác biệt và trở thành điểm đến nghiên cứu kiến trúc truyền thống.

Ngôi nhà có kết cấu tường gạch dày, cửa gỗ chớp, mô phỏng phong cách kiến trúc đô thị Pháp thế kỷ XIX. Tuy nhiên, một số chi tiết điểm nhấn trên cửa vẫn là nét kiến trúc kiểu Á Đông tựa như chữ Hỷ cách điệu. Kiến trúc này phản ánh giai đoạn chủ nhân là những nhà buôn giàu có tiếp thu văn hóa phương Tây nhưng vẫn giữ gốc truyền thống.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, với bao biến cố lịch sử, đến nay làng cổ Cự Đà vẫn còn những góc xưa cũ giữ được nét đẹp vẹn nguyên như thuở ban đầu.

Giữa không gian tấp nập của phố thị, không quá xa như Đường Lâm hay làng Cựu. Làng Cự Đà ở rất gần trung tâm Thành phố và là điểm đến hấp dẫn dành cho những ai yêu thích nét đẹp kiến trúc, lịch sử Việt Nam và những làng nghề truyền thống, hay đơn giản là cần những phút giây thư giãn trong khung cảnh bình yên, mộc mạc.

Cự Đà tựa như một kho bảo tàng sống – nơi quá khứ và hiện tại cùng chung sống, cùng phát triển và gìn giữ lẫn nhau.

Chiếc cổng làng xây bằng gạch vồ, mái ngói vẩy cá, được dựng từ thời Pháp thuộc vẫn đứng sừng sững ở đầu làng. Trên đỉnh cổng, những nét chạm trổ hoa văn mang dấu ấn giao thoa Á - Âu. Đây không chỉ là ranh giới vật lý giữa làng và phố, mà còn là cánh cửa dẫn người ta trở lại một thời đã xa.

Màu rêu phủ và vệt mưa hằn in trên mái đã trở thành lớp thời gian hữu hình. Mỗi mái ngói ở đây là một phần ký ức đô thị không nên bị lãng quên.