Kỳ 3: Cơ hội để hộ kinh doanh phát triển bền vững

Minh bạch hóa thu nhập giúp hộ kinh doanh có cơ hội mở rộng quy mô và phát triển lên doanh nghiệp. Ảnh: Duy Linh

Dễ tiếp cận nguồn vốn hợp pháp hơn

Theo đó, việc kê khai thuế tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng hơn giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp (DN) nhỏ. Lâu nay, một trong những điểm nghẽn của nền kinh tế là tình trạng hộ kinh doanh có doanh thu lớn nhưng vẫn nộp thuế khoán, trong khi DN chính thức phải nộp đủ các loại thuế, phí, bảo hiểm. Điều này dẫn đến sự chênh lệch lớn về nghĩa vụ tài chính, khiến nhiều DN nhỏ cảm thấy bị đối xử bất công. Với chính sách thuế mới, sự chênh lệch này sẽ được thu hẹp, giúp bảo đảm công bằng trong môi trường kinh doanh.

Ngoài ra, việc kê khai thuế đầy đủ cũng giúp hộ kinh doanh xây dựng được hệ thống sổ sách, hóa đơn rõ ràng, từ đó tạo nền tảng để phát triển bền vững. Khi có số liệu minh bạch về doanh thu, chi phí, lợi nhuận, các hộ kinh doanh sẽ dễ dàng đánh giá hiệu quả hoạt động của mình, từ đó điều chỉnh kế hoạch kinh doanh phù hợp. Đồng thời, việc có hệ thống sổ sách rõ ràng cũng giúp các hộ thuận lợi hơn khi cần vay vốn ngân hàng hay tiếp cận các nguồn tín dụng chính thức.

Không chỉ có lợi ích về tín dụng, việc minh bạch hóa thu nhập còn giúp hộ kinh doanh có cơ hội mở rộng quy mô và phát triển lên DN. Ngày 17/5/2025, Quốc hội chính thức ban hành Nghị quyết 198/2025/QH15, một văn bản pháp lý quan trọng với mục tiêu thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là nhóm DN nhỏ và vừa (DNNVV). Một trong những điểm nổi bật nhất là quy định miễn thuế thu nhập DN trong 3 năm đầu kể từ khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký DN lần đầu cho DNNVV.

Cụ thể, khoản 4, Điều 10 của Nghị quyết quy định rõ: “Miễn thuế thu nhập DN cho DN nhỏ và vừa trong 3 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký DN lần đầu”. Điều này có nghĩa, các DNNVV thành lập mới từ sau ngày 17/5/2025 sẽ không phải nộp thuế TNDN trong 3 năm đầu hoạt động, giúp họ có thêm nguồn lực để đầu tư cho sản xuất, vận hành, mở rộng thị trường. Ngoài ra, chính sách còn có các hỗ trợ khác liên quan đến thuế thu nhập cá nhân, lệ phí môn bài và chi phí đào tạo.

Trên thực tế, đã có nhiều hộ kinh doanh chủ động chuyển đổi sang mô hình DN để tận dụng lợi thế. Chị Nguyễn Thị Lan, chủ một chuỗi cửa hàng bánh ngọt tại Hà Nội cho biết, trước đây mỗi tháng doanh thu khoảng 2 tỷ đồng nhưng vẫn nộp thuế khoán cố định. Khi chính sách mới được ban hành, chị quyết định lên DN để thực hiện kê khai đầy đủ. Nhờ có hóa đơn điện tử, chị ký được hợp đồng cung cấp bánh cho hệ thống siêu thị lớn, điều mà trước đây không thể làm được khi còn là hộ kinh doanh khoán. Hiện tại, chị Lan đã mở thêm chi nhánh mới tại Đà Nẵng và đang tiếp cận các gói vay ưu đãi của ngân hàng dành cho DN siêu nhỏ.

Không chỉ riêng chị Lan, nhiều hộ kinh doanh đang bắt đầu nhìn thấy cơ hội trong “cuộc chơi mới”. Theo số liệu Bộ Tài chính, số hộ kinh doanh chuyển đổi lên DN của tháng 6 năm nay đạt mức cao hơn 118% so với cùng kỳ năm trước, tăng hơn 60% so với tháng trước và gấp 2,4 lần so với mức trung bình trong 2 - 3 năm gần đây, cho thấy tâm lý “lên DN” đang dần hình thành.

Việc tuân thủ pháp luật giúp tránh được rủi ro bị xử phạt

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, việc xóa bỏ thuế khoán là xu hướng tất yếu, bởi lẽ trong môi trường kinh doanh hiện đại, không thể tồn tại mô hình thuế khoán như cũ. Ông nhấn mạnh rằng chính sách mới không nhằm tăng thu thuế mà để giúp hộ kinh doanh vận hành minh bạch hơn, từ đó mở rộng kinh doanh hợp pháp. Những hộ kinh doanh có lãi sẽ đóng góp cho ngân sách, ngược lại, nếu chưa có lãi hoặc kinh doanh lỗ, việc kê khai trung thực sẽ giúp họ không phải đóng thuế, điều này tạo sự công bằng rõ rệt so với cách tính khoán như trước.

Việc thực hiện kê khai thuế còn giúp cơ quan thuế có cái nhìn chính xác hơn về quy mô và thực trạng hoạt động của hộ kinh doanh, từ đó có chính sách hỗ trợ phù hợp. Trước đây, nhiều hộ ngại lên DN vì sợ “phải đóng thuế nhiều hơn”, nhưng thực tế cho thấy việc kê khai doanh thu thực tế giúp phản ánh đúng năng lực tài chính của từng hộ, tạo điều kiện cho chính sách thuế linh hoạt hơn, thay vì áp dụng một mức khoán cứng nhắc.

Các chuyên gia kinh tế đánh giá việc chuyển từ hộ kinh doanh sang DN giúp hợp pháp hóa, mở ra cơ hội vay vốn, mở rộng quy mô và tăng độ tin cậy với đối tác. Nhiều DN nhỏ sau khi chính thức hóa đã thấy rõ lợi thế như khách hàng tin tưởng hơn, dễ mở rộng kênh bán và tiếp cận chính sách. Trước đây nhiều hộ kinh doanh tránh các nghĩa vụ, từ thuế đến kê khai dẫn đến cạnh tranh không công bằng. Nay khi tất cả phải minh bạch, tuân thủ luật, những người kinh doanh bài bản sẽ không còn bị lép vế trước các hộ hoạt động phi chính thức, không minh bạch.

Không chỉ vậy, việc tuân thủ pháp luật giúp DN tránh được rủi ro bị xử phạt, tạo nền tảng vững chắc để tham gia chuỗi cung ứng chính thức và từng bước vươn ra thị trường quốc tế. Đây là yếu tố nền tảng cho sự phát triển bền vững, lâu dài. Các cơ quan quản lý cũng cần một hệ thống DN minh bạch để xây dựng chính sách đúng đối tượng, tránh thất thu thuế và hạn chế kinh doanh trên “sân sau”. Nhìn từ bên trong hay bên ngoài, chính thức hóa kinh doanh nhỏ vẫn là con đường đúng.

Chuyên gia cũng nhận định, trong tương lai, các hộ kinh doanh có thể hình thành các DN siêu nhỏ, DN gia đình chính thức với hệ thống quản trị rõ ràng, minh bạch về thuế và tài chính. Điều này không chỉ giúp Nhà nước tăng thu ngân sách mà còn tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển đúng hướng, tránh tình trạng “nửa chính thức, nửa phi chính thức” như trước đây.

Đặc biệt, trong bối cảnh nền kinh tế số đang bùng nổ, việc minh bạch hóa thu nhập, doanh thu sẽ là chìa khóa để các hộ kinh doanh online hội nhập vào nền kinh tế chính thức. Các sàn thương mại điện tử, ví điện tử, ngân hàng số đang phối hợp với cơ quan thuế để chia sẻ dữ liệu, bảo đảm việc kê khai thuế của các hộ kinh doanh online minh bạch và chính xác. Việc này giúp loại bỏ dần tình trạng “bán hàng không xuất hóa đơn” hoặc chuyển khoản với nội dung “tiền mượn” nhằm né thuế.

Như vậy, dù còn nhiều bỡ ngỡ và phải thay đổi thói quen, nhưng việc xóa bỏ thuế khoán và chuyển sang kê khai thuế thực tế đang mở ra cơ hội lớn cho hộ kinh doanh phát triển bền vững. Đây không chỉ là câu chuyện của ngành thuế, mà là bước tiến cần thiết để xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, tạo nền tảng cho sự lớn mạnh của kinh tế tư nhân trong giai đoạn mới.

(Còn nữa)

Kỳ 2: Hộ kinh doanh loay hoay giữa công nghệ và tâm lý e ngại Việc xóa bỏ thuế khoán, chuyển sang cơ chế kê khai thuế thực tế đối với hộ kinh doanh đang tạo ra những thay đổi ...

Kỳ 1: Cần thiết để xóa bỏ hình thức thuế khoán Tháng 6/2025, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán, thay thế bằng hình thức kê khai doanh thu thực tế đối với cá nhân, hộ ...