Giữ lửa nghệ thuật Xẩm trong đời sống hiện đại
Theo dõi Pháp luật & Xã hội trên |
| Nghệ nhân Kim Ngân dạy hát cho các học trò. Ảnh: NVCC |
“Bén duyên” từ say mê đến sân khấu lớn
“Yên Mô mình có xẩm cụ Cầu nổi tiếng như vậy, mà giờ cụ mất đi thì coi như hết. Giờ mình say mê là một phần nhưng chưa đủ, phải làm sao để giữ và bảo tồn được”. Đó là lời tâm sự đầy trăn trở của nghệ nhân hát xẩm Kim Ngân (Yên Mô, Ninh Bình) khi nhắc về cơ duyên để gắn bó với dòng nhạc xẩm truyền thống.
Sinh ra và lớn lên giữa những điệu hát chèo nhẹ nhàng, tưởng chừng đó sẽ là duy nhất và mãi mãi, nhưng khi mái tóc đã điểm hai màu, bà lại bắt đầu hành trình với loại hình nhạc truyền thống thứ hai là xẩm.
Nghệ nhân Kim Ngân bắt đầu gắn bó với nghệ thuật hát xẩm từ năm 1996 - 1997, khi dòng nhạc này ở Yên Mô gần như thất truyền. Thời điểm đó, cụ Hà Thị Cầu - nghệ nhân hát xẩm nổi tiếng đã cao tuổi nhưng chưa tìm được truyền nhân. Nhận thấy nguy cơ mai một, nghệ nhân Kim Ngân quyết tâm học hát xẩm và giữ gìn dòng nhạc truyền thống.
Việc học hát xẩm ngày ấy không hề dễ: “Không có điện thoại ghi âm, không có video. Mỗi lần đến nhà cụ Cầu nghe hát, rồi tự nhớ, tự ngẫm, rồi yêu mà hiểu” - nghệ nhân Kim Ngân kể.
Từ những cuộc thi nghệ thuật tỉnh đến các sân chơi toàn quốc như Liên hoan Đàn hát Dân ca Ba miền, nghệ nhân Kim Ngân đã giành nhiều giải thưởng, những tấm Bằng khen, giấy chứng nhận đã tiếp thêm động lực để bà gắn bó với làn điệu xẩm.
 |
| Một trong những tấm thành tích đầu tiên của nghệ nhân Kim Ngân. Ảnh: Ngọc Minh |
Để tiếng Xẩm “không tắt”
Để “giử lửa” nghệ thuật xẩm, nghệ nhân Kim Ngân đặc biệt quan tâm đến thế hệ trẻ, những mầm non tương lai của nghệ thuật hát xẩm. Từ năm 2014, bà thành lập đội văn nghệ nhí tại địa phương và mở lớp dạy hát miễn phí vào tối thứ 7 hàng tuần, thu hút nhiều em nhỏ từ các huyện lân cận. Bà chia sẻ cách tiếp cận phù hợp với trẻ em: “Xẩm có nhiều bài hát buồn nhưng cũng có những giai điệu vui nhộn. Khi mới dạy, tôi chọn những bài hài hước để các em thích thú rồi mới dần đưa bài khó”.
Không khí lớp học luôn rộn ràng. Từ những câu hát đầu tiên, từng chữ, từng nhịp được bà uốn nắn tỉ mỉ cho tới khi hoàn thiện. Bởi thế, lớp học của bà không chỉ được học sinh địa phương tham gia mà còn có nhiều em từ huyện khác được cha mẹ đưa đến học tập. Một học trò lớp 3 chia sẻ: “Bà dạy em hát từng câu, từng chữ đến khi hoàn chỉnh mới thôi. Em cảm thấy rất hứng thú nên càng muốn học và cảm thấy không quá khó như tưởng tượng”.
Thành công từ mô hình lớp học xẩm cộng đồng, lãnh đạo huyện Yên Mô đã mở lớp dạy hát xẩm chính thức tại Trung tâm Văn hóa huyện Yên Mô mời bà về giảng dạy. Sau 3 mùa hè liên tiếp, lớp học thu hút hàng trăm học sinh và được tuyên dương vì chất lượng đào tạo.
Không dừng lại ở đó, nghệ nhân Kim Ngân còn hỗ trợ con gái nghệ nhân cụ Hà Thị Cầu thành lập CLB hát Xẩm, mở rộng hoạt động đến nhiều huyện trong tỉnh Ninh Bình như Yên Mô, Hoa Lư, Kim Sơn, Gia Viễn.
Chia sẻ niềm vui trên hành trình truyền lửa nghệ thuật truyền thống, nghệ nhân Kim Ngân bày tỏ: “Từ tín hiệu khả quan đó nên xẩm ngày càng rầm rộ và nhiều người quan tâm, biết đến nhiều hơn. Thật may mắn ngày ấy tôi đã quyết tâm học và dạy hát xẩm, để bây giờ xẩm được phổ biến và lan rộng hơn chứ không bị mai một”.
Nhờ những nỗ lực bền bỉ, nghệ nhân Kim Ngân và học trò đã đạt nhiều thành tích ấn tượng. Tại cuộc thi “Đàn, hát Dân ca 3 miền” toàn quốc năm 2023, bà đoạt Huy chương Vàng, trong khi ba học trò của bà cũng giành giải cao.
Tiếng hát xẩm từ lớp học của bà đã góp mặt tại nhiều lễ hội, sự kiện có sự tham dự của bạn bè quốc tế, giúp quảng bá loại hình nghệ thuật truyền thống này rộng rãi hơn.
 |
| Lớp học hát tối thứ 7 hàng tuần tại nhà nghệ nhân Kim Ngân. Ảnh: Ngọc Minh |
Bạn Mai Ngọc Oanh, từng là học trò của nghệ nhân Kim Ngân trong những ngày đầu dạy hát xẩm chia sẻ: “Xẩm đã mở ra cho mình nhiều con đường và lựa chọn. Mình được đi hát thỏa với đam mê, được biểu diễn trên các sân khấu to nhỏ, được trải nghiệm nhiều cuộc thi. Chính hát xẩm là 1 món quà lớn, khi mình được tuyển thẳng vào trường Đại học Sư phạm Hà Nội - khoa nghệ thuật vì mình đã có giấy khen và bằng chứng nhận qua nhiều cuộc thi của tỉnh và quốc gia, mình rất hạnh phúc và biết ơn”.
Theo đánh giá của nghệ nhân Kim Ngân, Hà Nội là điểm đến yêu thích của nhiều khách du lịch và các bạn trẻ. Đặc biệt việc tổ chức các tuyến phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm và các vùng phụ cận, các điểm biểu diễn tại di tích là cơ hội giao lưu, quảng bá nghệ thuật xẩm đến gần hơn với du khách và công chúng yêu nhạc.
Trên các nền tảng mạng xã hội, nhiều bản nhạc xẩm biến tấu kết hợp âm nhạc hiện đại thu hút đông đảo giới trẻ. Nghệ nhân Kim Ngân vui mừng khi thấy xẩm tiếp cận rộng rãi hơn, đồng thời vẫn giữ vững lối hát truyền thống để giữ “cốt” thật của xẩm.
Là người tiên phong đưa nghệ thuật xẩm đến gần hơn với công chúng, đặc biệt tại huyện Yên Mô và tỉnh Ninh Bình, nghệ nhân Kim Ngân được ví như “người lái đò” âm thầm chở từng thế hệ học trò đến với dòng nhạc truyền thống đầy bản sắc này.
Từ những ngày đầu, việc tìm một em nhỏ yêu thích và chịu học hát xẩm là điều không hề dễ dàng. Thế nhưng giờ đây, lớp học của bà đã trở nên quen thuộc với nhiều gia đình, đông đảo các em nhỏ tìm đến để học hát, luyện đàn. Không khí lớp học giờ đây luôn rộn ràng mỗi tối cuối tuần.
Chính sự lan tỏa tự nhiên từ học trò cũ đến học trò mới, từ sân khấu nhỏ đến sân khấu lớn đã tạo nên một cộng đồng yêu xẩm ngày càng rộng mở. Với nghệ nhân Kim Ngân, niềm vui lớn nhất là được chứng kiến sự trưởng thành của từng thế hệ học trò, được thấy xẩm tiếp tục “sống lại” trong đời sống hôm nay.
Pháp luật và Xã hội
Mở Zalo, bấm quét QR để quét và xem trên điện thoại
Tin đọc nhiều
