Kỳ 2: Khắc phục những bất cập, hạn chế

Hòa giải viên tham gia Cuộc thi “Hòa giải viên giỏi” toàn quốc năm 2023. Ảnh: T.L

Đảm bảo lựa chọn hòa giải viên đúng quy định

Trên cơ sở nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung Luật Hòa giải ở cơ sở của Cục PBGDPL&TGPL, Sở Tư pháp các tỉnh, TP đã đóng góp ý kiến sửa đổi, bổ sung Luật. Đồng thời, cho rằng cần nghiên cứu hoàn thiện quy định về phạm vi hoà giải ở cơ sở theo hướng mở rộng tối đa, quy định rõ ràng phạm vi hoà giải ở cơ sở; bổ sung quy định về chính sách của Nhà nước về hoà giải ở cơ sở, đặc biệt là chính sách cụ thể nhằm thu hút các tổ chức, DN, cá nhân tham gia đóng góp, hỗ trợ cho công tác hoà giải ở cơ sở…

Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Đồng Tháp Phạm Văn Phong chia sẻ, thực tiễn ở một số địa phương bầu hoà giải viên đa phần là tuổi đời quá cao (từ 50 tuổi trở lên chiếm tỷ lệ trên 50%), có khi chưa tốt nghiệp trung học cơ sở nên việc cập nhật, nghiên cứu văn bản pháp luật còn hạn chế. Hoà giải viên cao tuổi nên việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động hòa giải ở cơ sở còn nhiều khó khăn.

Ông Phạm Văn Phong đề xuất, cần thực hiện đúng quy định công tác bầu hòa giải viên, đảm bảo lựa chọn những người có uy tín, có kiến thức pháp luật, am hiểu văn hóa, phong tục tập quán của địa phương, có tinh thần trách nhiệm, khả năng vận động, thuyết phục và bầu cử hòa giải viên theo nhiệm kỳ cụ thể 3 năm hoặc 5 năm. Đồng thời, đề nghị bổ sung quy định trong Luật Hòa giải ở cơ sở về thời hạn tiến hành hòa giải từ lúc tiếp nhận vụ việc, giới hạn số lần hòa giải tối đa đối với các vụ, việc.

Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Cà Mau Phạm Thị Ngọc cho rằng, quy định của Luật về phạm vi hòa giải ở cơ sở chưa bao quát hết nhu cầu thực tiễn, dẫn đến sự lúng túng trong thực tiễn áp dụng. Các khái niệm như “mâu thuẫn, tranh chấp xâm phạm lợi ích công cộng”, hay “mâu thuẫn, tranh chấp khác không được hòa giải cơ sở theo quy định pháp luật” là chưa cụ thể, gây khó khăn trong việc xác định trường hợp nào thuộc phạm vi hòa giải được, trường hợp nào thì không.

Về trình tự, thủ tục hòa giải, các bước tiến hành hòa giải cũng như thời gian thực hiện một vụ việc hòa giải cụ thể chưa quy định rõ ràng trong Luật, theo bà Phạm Thị Ngọc, hiện nay, các quy định chủ yếu mới chỉ dừng lại ở việc khẳng định nguyên tắc, hình thức, và kết quả hòa giải, trong khi quy trình triển khai trên thực tế lại phụ thuộc hoàn toàn vào sự chủ động, kinh nghiệm của hòa giải viên và hướng dẫn mang tính nội bộ.

Theo Sở Tư pháp tỉnh Tây Ninh, Điều 7 Luật Hoà giải ở cơ sở quy định về tiêu chuẩn hoà giải viên, hoà giải viên không cần có chuyên môn luật nên gặp khó khăn trong nghiên cứu, áp dụng luật để hoà giải. Do đó, cần bổ sung quy định tiêu chuẩn về trình độ văn hoá đối với hoà giải viên. Vì hoà giải viên có trình độ văn hoá càng cao thì khả năng nghiên cứu, áp dụng các quy định của pháp luật sẽ dễ dàng hơn; đồng thời, việc đưa ra hướng giải quyết cũng bảo đảm phù hợp với chính sách, pháp luật của Nhà nước…

Cần nhiều biện pháp, chính sách phù hợp

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đề xuất mở rộng phạm vi hòa giải ở cơ sở sẽ tạo điều kiện phát huy vai trò của các tổ hòa giải, hòa giải viên, nhất là các hòa giải viên là luật sư, luật gia, người đã và đang công tác trong các cơ quan tư pháp có kinh nghiệm, trình độ giải quyết các vụ việc có tranh chấp, xung đột. Đây là lực lượng mà trong thời gian vừa qua, Nhà nước đã có nhiều biện pháp, chính sách để thu hút tham gia làm hòa giải ở cơ sở hoặc hỗ trợ cho công tác hòa giải ở cơ sở và đang đóng góp tích cực cho công tác này.

Cùng với đó, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đề nghị xem xét tăng mức chi trả thù lao cho các vụ việc được hòa giải, nhất là vụ việc hòa giải thành ở mức tối thiểu từ 700.000 đồng – 1000.000 đồng/vụ việc; hỗ trợ các chi phí cần thiết khác cho hòa giải viên trong quá trình thực hiện công việc như xăng xe, điện thoại… theo chế độ khoán hoặc chi phí thực tế.

Sở Tư pháp tỉnh Tây Ninh cũng đề nghị nâng mức chi thù lao cho hòa giải ở cơ sở khi so sánh mức thù lao cho hòa giải viên tại tòa án từ 1000.000 – 1.500.000 đồng (theo Nghị định số 16/2021/NĐ-CP ngày 3/3/2021 của Chính phủ).

Theo Cục PBGDPL&TGPL, Sở Tư pháp các tỉnh, TP đều thống nhất, việc sửa đổi, bổ sung Luật Hòa giải ở cơ sở nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập phát sinh, đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn là yêu cầu cấp bách. Qua đó, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở cũng như công tác quản lý Nhà nước về hòa giải ở cơ sở, góp phần thiết thực vào phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền.

Nhiều ý kiến đề xuất bổ sung chế độ, chính sách đối với hoà giải viên cũng được đưa ra như: bảo hiểm y tế, chế độ mai táng phí…. Điều này nhằm khích lệ, thu hút những người có hiểu biết pháp luật, có uy tín, có kinh nghiệm tham gia hoà giải viên.

Bên cạnh đó, các đề xuất ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hòa giải ở cơ sở cũng được các Sở Tư pháp đóng góp tích cực như: thí điểm mô hình “Hòa giải viên số”, trong đó hòa giải viên có thể tư vấn, hỗ trợ trực tuyến qua các nền tảng như zalo, zoom… nhằm thích ứng với xu hướng chuyển đổi số và tăng tốc khả năng tiếp cận vụ, việc. Đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa các vụ, việc hòa giải, tạo nguồn tư liệu phục vụ tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, đào tạo và nâng cao năng lực cho hòa giải viên.

Kỳ 1: Hoàn thiện Luật Hòa giải ở cơ sở đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới

(Còn nữa)