Đái tháo đường type 1 ở trẻ: phát hiện muộn, điều trị khó

Trẻ mắc đái tháo đường type 1 hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, học tập và phát triển bình thường nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách.

Theo thống kê mới nhất từ Hội Nhi khoa Việt Nam và Chương trình “Changing Diabetes in Children” (CDiC), hiện cả nước ghi nhận khoảng 1.500–2.000 trẻ em được chẩn đoán mắc đái tháo đường type 1. Tuy nhiên, con số thực tế có thể cao hơn do còn nhiều ca chưa được phát hiện hoặc chẩn đoán sai. Trong số này, có tới 50% trẻ được đưa đến bệnh viện trong tình trạng cấp cứu, phổ biến là nhiễm toan xeton do thiếu insulin kéo dài.

Thực tế cho thấy, không ít phụ huynh chưa nhận diện được những dấu hiệu sớm của bệnh ở trẻ như khát nước nhiều, đi tiểu nhiều lần, sụt cân bất thường, mệt mỏi kéo dài, hay đái dầm về đêm. Nhiều gia đình chỉ đưa trẻ đến bệnh viện khi các triệu chứng đã trở nặng, thậm chí rơi vào tình trạng hôn mê, khó thở, mất ý thức. Khi đó, trẻ cần được cấp cứu khẩn cấp để giữ tính mạng, đồng thời đối mặt với nguy cơ di chứng nghiêm trọng lâu dài.

Không chỉ đối diện với tình trạng nguy kịch, các bệnh nhi mắc đái tháo đường type 1 còn phải sống chung với bệnh suốt đời, phụ thuộc hoàn toàn vào insulin và chế độ kiểm soát đường huyết nghiêm ngặt. Việc điều trị càng khó khăn khi trẻ nhỏ chưa thể tự tiêm thuốc, chưa ý thức được mức độ nghiêm trọng của bệnh, đồng thời môi trường học đường hiện nay vẫn chưa có sự hỗ trợ đầy đủ cho các em.

PGS.TS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh: “Khác với đái tháo đường type 2 liên quan nhiều đến lối sống, đái tháo đường type 1 là bệnh lý tự miễn. Cơ thể sản sinh ra kháng thể tấn công tế bào beta của tụy, nơi sản xuất insulin. Khi mất insulin, hormone duy nhất làm giảm đường huyết, người bệnh bắt buộc phải tiêm insulin suốt đời”.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Quang Bảy, trong những năm gần đây, công nghệ hiện đại đã góp phần đáng kể vào việc kiểm soát đái tháo đường type 1 ở trẻ. Một trong những giải pháp nổi bật là máy đo đường huyết liên tục, thiết bị nhỏ gọn gắn vào da, có thể tự động đo đường huyết mỗi phút và cảnh báo ngay khi chỉ số vượt ngưỡng.

Sự hỗ trợ của các thiết bị y tế thông minh đã và đang mở ra hướng đi tích cực trong việc quản lý bệnh đái tháo đường type 1 ở trẻ em. Máy đo đường huyết liên tục (CGM) – thiết bị gắn trực tiếp trên da, có thể tự động đo đường huyết mỗi phút và phát cảnh báo khi chỉ số vượt ngưỡng.

Thiết bị này có thể kết nối với điện thoại của phụ huynh hoặc bác sĩ, cho phép theo dõi từ xa và can thiệp kịp thời. Khi kết hợp với bơm insulin tự động, hệ thống này gần như mô phỏng được chức năng của “tụy nhân tạo”, giúp duy trì đường huyết ổn định hơn và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Trẻ được đo đường huyết khi tham gia dã ngoại tại chương trình "Dã ngoại cùng đái tháo đường type 1 - Kết nối và sẻ chia" được tổ chức tại Hà Nội ngày 2/8/2025. Ảnh: T.TRANG

Mới đây tại Hà Nội, Hội Nhi khoa Việt Nam phối hợp với chương trình "Changing Diabetes in Children" (CDiC) và Bệnh viện Nội tiết trung ương tổ chức chương trình "Dã ngoại cùng đái tháo đường type 1 - Kết nối và sẻ chia". Tại chương trình, các phụ huynh và em nhỏ được chia sẻ những kiến thức thiết thực như việc chăm sóc răng miệng cho bệnh nhân đái tháo đường type 1, quản lý bệnh tại trường học, cách ứng phó với các giai đoạn dậy thì cũng như việc duy trì thói quen luyện tập thể dục.

Về các giải pháp trong thời gian tới, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần nâng cao hiệu quả chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh đái tháo đường type 1 ở trẻ em.

Thứ nhất, tăng cường đào tạo chuyên môn cho y tế tuyến cơ sở để phát hiện bệnh sớm, tránh tình trạng chẩn đoán sai hoặc bỏ sót. Theo Bộ Y tế, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường type 1 cho trẻ em và thanh thiếu niên (ban hành tháng 6/2024) đã được triển khai trên toàn quốc, là cơ sở quan trọng để chuẩn hóa quy trình khám chữa bệnh tại các địa phương.

Thứ hai, đẩy mạnh truyền thông giáo dục sức khỏe trong cộng đồng. Phụ huynh cần được cung cấp kiến thức về các dấu hiệu sớm của bệnh, cách chăm sóc và theo dõi đường huyết cho trẻ. Đồng thời, nhà trường cần được trang bị kiến thức và thiết bị hỗ trợ để giúp trẻ kiểm soát bệnh trong môi trường học tập.

Thứ ba, tăng cường tiếp cận công nghệ hiện đại thông qua các chương trình hỗ trợ như "Changing Diabetes in Children" (CdiC). Chương trình hiện đang cung cấp miễn phí máy đo đường huyết, que thử và insulin cho trẻ dưới 18 tuổi, đồng thời tổ chức các buổi tư vấn, huấn luyện kỹ năng cho phụ huynh và cán bộ y tế. Đây là điểm tựa vững chắc giúp giảm gánh nặng tài chính và tâm lý cho các gia đình có con mắc bệnh.

Trẻ mắc đái tháo đường type 1 hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, học tập và phát triển bình thường nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách. Nếu trẻ có biểu hiện bất thường như khát nước nhiều, sụt cân nhanh, đi tiểu liên tục, mệt mỏi không rõ nguyên nhân, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám sớm tại các cơ sở y tế chuyên khoa.

	Nên hay không nên cho trẻ ăn chay từ nhỏ?
	Cảnh báo biến chứng sốt xuất huyết nặng ở trẻ thừa cân
	Sai lầm phổ biến khi dùng vitamin tổng hợp cho trẻ mà cha mẹ nên biết